July 29, 2016 – Speech of President Rodrigo Roa Duterte during the dinner with the informal settlers
Speech of President Rodrigo Roa Duterte during the dinner with the informal settlers |
Purok 35, Phase 3, Acasia St., Bgy. 76-A, Davao City |
29 July 2016 |
Maayong gabi-I kaninyong tanan. (audience responding) Higutom pa mo? (audience responding) Mamahaw na ta. (audience responding)
Kanang nagpaka-kuwan ko diri ba magpaka-Santa Claus ba, pero kaning bang gud dalan. So ato gid nang gamiton abo tang panahon. Sabot mo? Dalan man na. So og dalan gamiton gyud na sa tao pag-agi og pag gamit sakyanan. Maligsan tang tanan diha. (audience laughter) Alang-alang, sinong lukod ka nang imong bugan unya gapa-nguy-ab bi langkad ka unya na nadahil antraka. Dili kanang namong kukoy na kit-an pang usa ambot lang og masakto mong tanan pero i-relocate ta mi adto. Pero taga-i ko og us aka tu-ig para magbutang ko og ipang-balhin nako og unsay mga negosyo-negosyo sa mga tao. Haron kamo… (applause) bi pak-pak na bi naona. (laughter) Gi-pak-pak pak-pak. (laughter) Mi nao nano. Paga-ignon pa ang ekonomiya a-nang lugara akong pasudlan sa mga negosyante. Haron waay trabaho unyang hiupo nakong uban og mga galingan ibutang adto kay karon mapuna kanimo kay man akong ibahog galingan. (laughter) Para wan a ko’y problema. Madugay og madali ibalhin ta gyud mo diha kay dili man pwede nga pasagdan ta mo da unya. Maingon pud ang basig si Inday na apoy plano pahing-yuon ko lang siya nga taga-an kog mga basig usa ka tu-ig to ako unang… og kayo ako pa unang pahuypan ba, huypan. Og na namoy ekonomiya nga adto nga may mga trabaho na amoy ma-dangpanan ngadto nga mapag-kwartahan nga kadtong mga holdupper nga ri, kinsa man? (laughter) Na-a gyud na. Bulahon pa ako, sige na, ngilad. Kanang nga pud inyo, kamong tanan nga ri, ikaw, ara o, hurot ang kilay. (laughter) Mo ri nga tribu nga ni sa Davao nga waay mga kilay, tan-awa inyong nawong? (laughter) Tago ru mang yawa. (laughter) Wa may gibuhat dasig kiskis kilay. Waay mong trabaho da nga mahimo? Wa na’y mga kilay hastang bata o, apil-apil. Ayaw a na. Sayo pa da. Pareho man na. Saan mong mga ginikanan di kamo og magtudlo? Ayaw a na. Anang bata pa wa na kilay. Pa-obrahon na lang. (laughter) Ayan ng mga apil ng mga bata. Mopa-abot mo dies y ocho, dies y nueve ka na ang gusto mo. Labi na pag nag-biente, biente uno. Pwede naming mag-gawas sa inyong… But anyway na nihuho na gyud na ko gamiton gyud ang dalan kay naka-pit-us na ang traffic. Di pud na ko madali-dali dag pahawa mo diha nga ingnan akong City Hall karon kay di na man ko Mayor nga dahan-dahan una because aking nako wala’y demolition og wala’y relocation. Ibaling ta ona mog usa ka lugar unya kinahanglan anang lugara na a moy pinangabuhi. So og way gimao diha, wa-ay lihok, wala’y namaligya, wala’y… ang kwarta ba dili mo tuyok sa kamot ninyo di da, medyo maglisod ta. Ingon na pud gihatod ta mo sa dukot. So usa ka tuig pero lahat pahiba-o ko ninyo nga mo na na’y plano kay di man gyud ninyo malimon pud sa traffic. So anang maka-agi nga ri, lusot nga ri, kaninyong kuwan diha mga balay onya ma-distribute ang traffic kay usa lang ana pwerte og taasa na. Onya pila ra mo gud mo ka pamilya, 103? Okay. Ang kontra nato ang tibuok Davao. May ano man sila, ngaa ano man si Duterte man mag depensa na mga tao nga ang pinsala ana halos libo man? Kay maka-trapik na derecho-derecho na sa Toril, hinay kayo ang traffic ron. Ang reklamo sa mga negosyante, mga tao, mga trabahante, tanan, ordinaryong tao nga ang trapik di gyud na mabangbang. Bao-an ninyo ang Davao ni-bloom na bulak pa ni og kahoy namunga na ba. Namunga na, nagbuto-buto basi mag… igo tang ri ha, pusila na diha, pusil to. Na-ano siguro pusil ang durugista. Ang mga durugista nga ri pwerteng hiluma, kamo man siguro tanang ga yup-yup (laughter). Mamatay mog ahat nga na. ayaw a na, ayaw a na. Mo tabang ko ninyo wala’y problema ang katawhan basig unsa ka daghan na-agi gamay lang. Gamay nga akong mahatag ninyo labi na pa gid pag-balhin. So target ta-on nan a, i-adjust-adjust inyong panginabuhi. Taga-an ta mo siguro tag lima ka milyon kada tao, sakto na? (applause) Di na mahurot. Pagka human adto tong sugalan, piyatpat hurot ang kwarta. Gutom atong abuton a ni. (laughter. Well, mo nang istorya ha? Gamiton na gyud ang dalan kay ka ning usa nga ri, ang usa mo derecho ngadto , ang usa ire-route nga ri og to ay pulis ngadto sa ingog ilis-ilis pero it would move the mobility sa tao faster. Mas maabot naman gud ang progreso. Niadtong wala’y di pa gyud ga gikinahanglan, wala ba’y nag-istorbo ninyo ginpabayaan lang mo diha pila ka tuig na gyud na. Ang oban gani gi-patituluhan na siguro ninyong yuta sa gobyerno ano? Nag-apply gyud mo. Dalan man na. So ilarga gyud na sa progress ba, progreso, apil amo a na. Kapila naman imong anak? Ayaw pagtan-aw, ikaw ba. (laughter) Ikapila anak mo? Wala na, tama na. Takuba na na. (laughter) Ikaduha ka mo ba, ka pila na gyud ko ka ingon, duha, tulu ra ang anak. Og mo sobra mo sa tulu, ipadakop ta mo sa pulis. (laughter) Oo, patahi-an ko og maong nang inyong… (laughter) way masudlan mamang. (laughter) Nga nang mga laki putlon ang ugat diha sa punuan para magluyloy na lang na, wa na’y silbi. Tama na. Di ba kakasabi ko lang na ano, ipaabot ang mga City Health diha gitagaan mo og pills? Na a? E mag____pari nga sa mag-pills. Binuang man na. Hilabot a nang impierno a nang chukchak, lami gyud na. (laughter) Sa tanaw siguro ugok. Sunda lang ang… agi pasubay sa gobyerno kaninyo kay ka na makatabang ninyo. Dili ko buang nga inyong mayor niadto, dili ko buang nga Presidente ninyo nga mo mo-awhag ko ninyo mog dalan nga makada-ot sa ato. Ako nang sagradong obligasyon nga ang Pilipino dal-on na ko didto sa kaayuhan. Dili na ko dal-on nadto sa disgrasya. Mo na’y akong trabaho. So unsay akong itambag ninyo para gid na sa inyong kaayuhan. Kag mag-anak mog unom, pito, walo, di gyud na ninyo mapa-eskwela. Unya ang gobyerno magsige kwenta pila ka-eskwelahan akong buhaton aning mga tuig nga mo-abot. Og mag-tag-uno, tag-pito – wala’y kwarta ang gobyerno para a na. Na a siguro kwarta ang gobyerno para makapa-edukar duha, usa, tulu eskwelahan. Pero moy tag-pito, tag-walo – wala na. Ang uban kutob ra good for two mo, wan a ang uban edukasyon. Wa ba’y eskwelahan. Di man ta kabutang eskwelahan magsige mog pakan-a. Asa man ta mangita kwarta nga kadaghan nato? Kita ang kinakaduhang paspas nga mganganak diri sa tibuok kalibutan. Kita ra’y wala magsunod a nang artipisyal nga pama-agi para ma-kontrol og maplano natong pamilya tungod sa simbahan. Maglagot gani ko ang kana nong mga pari moy akong tulion. (laughter) Magsige…igsaba sa pari ah. (laughter) Mog gara mo ni, si Rody, Father, naga-intriga napud kontra sa imo. Kay sila man gyud tig babag. Unsa man ng mga gisuwat? Gisuwat, with due respect, por respeto lang sa tanan mga Kristiyanos, wala ko’y away, wala ko’y ginasulti. Pero magsige abre a nang bibliya nga gibuhat na niadto 3,000 years ago. Gipang-suwat na sang mga tres mil ka tuig nga agi. Anak na… unsa may kalibutan na tong mga buang sige pang-nuwat a nang – 3,000 years ago wala na’y kahulugan sa atong kinabuhi karon. Pero ka nang sa bibliyang katarong magtu-o sa Ginoo, okay na. Pero kanang pagkontrol wala na sa bibliya. So ayaw ninyong sunda kay makada-ot gyud da. Di pud, sa akon sa ingon di nimo mahatag og sapot balay. Nakita mo magtapok, pare anong hilak baga, pare? Babaye na, laki? Di kasapot, wala’y balay. Tan-awa? Paingon unda. Tan-awa ang oban di? Tan-awa man inyong sitwasyon ron? Di pa gyud ninyo, unya og di maka-maong unsa un pagdiskarte sa kinabuhi kaming mga opisyal mao nang namili mog lider haron tudluan mo unsay ka maayo aning kalibutana. Og mo-tuo mo, makatabang gyud mo sa inyong kaugalingon og sa atong katilingban. Pero di mo mog kooperar, di mo mogsunod, magpataka mo, e di sige kisa may mag-antos? Ang inyong gipalusot sa kalibutan – waay tarong nga pagkaon, waay tarong nga sapot unya waay pa tarong nga balay. Unsa may gintuhuan ninyo, us aka tao magbasa-basa nga mo ni ingon a na, tang… ra to. Tres mil ka tuig na ni-agi, magsige… Unsa nga kalibutan atong mga buang nga atong problema ron. Lumitaw ra a ninyo. Mogbuhat ko karog akong kasuwatan bilang Presidente og tuo ako nga ang akong ipamutang problema og solusyon 3,000 years after ilang basahon. Mo-ingon sila tama to si anhing Duterte. Unsa man to siya, Santo Rodrigo. Anak ka ng… unsa man to. (laughter) Sige lang gadahag lang ang babaye. (laughter) Tu-o mo, tu-o. Kanang karon nai-pills, wala gyud moy problema sundon na. Nganong man di ninyo masunod? Haron ang inyong pamilya kon usa, duha mapaeskwela gid ninyo. Ang gobyerno maka-absorb pa ba. Pero magsirit-sirit ang tanan nga ni sa pagkaon, patay ta. 104 million? Mag-ihapag mog 1,2,3,4,5 sunod ogma ka pa mahuman. Ari nga na og sige sugod doon. One, two, three – 104 million. Sunod ogma ka pa mahuman og pitik anang imong kamot og mag-ihab mo. Tan-awa, pila ron og negosyo? Unya malipay mog mga datu, trupong mga datu ingon… magpagana anang mga datu nga ri mag-gamit og impluwensya nila para makakuha og mga kontrata. May mga oban nga ring mga ulol nga na-a nga ding transaksyong gwapo maghimo dag korporasyon og maghimo ilang kurpo kontratong gwapo kuhaon para iya. Pagkahugma nakuha na cera na ang ilang korporasyon. Human na kay nakuha na nila ang kwarta. Mo ni pama-agi sa mga ulol nga tawag nilang oligarchs. Nahi-oban online sugal, makuha nila kay mga pare, amigo, Presidente amigo, senador pirmahi ni bi. Online ang sugal mo ra kanang sugal ang video. Paghuman sige patag ang kuwan, wa gyud ko kahibug pila’y akong buwis nga nakolekta? Wala’y klaro. Mga datu lang nimong tungod sa ilang poder niadto og dili na ay sila’y mga kapit sa gobyerno. Mawala na. Kinahanglan bayad labi na gyud ang mga datu. Di kay ko init ninyo. Kesehodang di mo mayad. Pero ka nang mga… gusto niyo hatag lahat ninyo nako. Pero nga ning mga datu nga magsitikas kaning mga oligarchs – they get contracts from government – tungod lang sa ilang impluwensya. May transaction makit-an nilang guwapo maghimo og corpo para mahatag sa ila. Paghuman suyupon, tikasan ang gobyerno, di pa yog mabayad buwis overpriced pa. Mo nang kagidlay ta. But this time it will not be the case. The oligarchs, ka nang mga tontong mga datu nga kapit lang sa mga impluwensya, di sila kasuod. Hindi sila kasuod. Kinanglan ingon nako tanan sa gobyerno hastang inyong Governor, hastang City Hall. Silipon ko nang contract tanan nga wa bay nawala nga kwarta sa gobyerno. Og wa kay ikaw korporasyon ka mosulod kag bidding kay mopalit ang gobyerno ka tog man gyud pinaka-barato. Pero ingnon nako wa kay track record nga na puo ka tuig nga mo ni imong negosyo nga tong isang adlaw ka lang namunga corpo kay kuhaon kag kontrata, akong ingnon ang COA di ta makasinabot tana. Ingnon na ko ang korte di ta makasinabot a na kay ipadayun ninyo na na-hibao mo nga ang Pilipino gigatasan. Ingon na ko COA. Ayaw a na. Pas-a nang lowest bid. Pinaka-barato. Basta ang gobyerno mopalit gani ako nga ri singkwenta mil, di ka ni Mr. Government, offer ako kung sa imong paliton 30,000 ni-a puy o dies mil ko. Niadto ko sa dies mil. No. This time kay kanang lowest bid ang mogawas ana pinaka-lowest ang quality. Og buot pagpusil pag lima ka buto wala na, alkansa ang gobyerno. Di na ko motu-o na, ingnon na kong COA, Ombudsman magtinarong ta diri. Ayaw insiter anang mga balaod nga pabor sa mga negosyanteng tarantado. Kanang mga negosyanteng kawatan, kanang mga negosyanteng nabuhi lang na sa kwarta sa Pilipino nagpalami. Tanang negosyo makuha nila kay amigo man nia si Presidente Duterte, ang anak ni Duterte na ana. Sa akong panahon wala na. Sorry gyud mo. Kinahanglan magtinarong pagtan-aw na ko sa imong quality kay di ko matonto. Kuwarenta anyos ko sa gobyerno. Idungag ninyong akong pagka-fiscal, singkuwenta anyos ko sa gobyerno. Ayaw kog ilara. Usa na ko ka tan-aw sa sitwasyon. Kasi magtan-aw lang ko ninyo, nahiba-o na ko sa inyong problema. Usbon ta ni tanan. Usban ta ni tanan. Tanan negosyo bayad gi mog buwis. Tanang negosyo og unsay maayo. Mobaligya ka sa gobyerno kanang modurar, mobaligya ka sa gobyerno barat unya palami lang mo tanan, magsige lang mo golf-golf niadtong mga datu, sige mog larga kadto sa Europa kay ang inyong ginansya gapatak morag metro sa taxi, dili na na, di na ko mosugot anang. Kinahanglan yang mga Laguna de Bay, dili na Laguna de Bay, Laguna de Bay na, ang ilang mga fishpond tibuok Laguna de Bay to moadto sa mga Governor, moadto og Mayor, moadto og General, moadto og pulis, moadto tanan. Ang tao galisod… bungkag na. Kaning kalibutana unahon nako ang pobre kay ang pobre daghan. Wa na ko mamolitika ninyo. Wa na koy gisuportahang kandidato, wa’y na ko gipili. Dili na ko makadagan og usab kay ingon Constitution ka usa ka ra gyud. Karon, kung buhaton kung pud ninyo magtinarong ning komunistanga akoy gihatag nga ceasefire hantod karon tagaan na ko sila og masapon. Dili mog fight ang usap. Waay problema sa ako. Maki-istorya ko sa mga Muslim, Moro, istorya ko sa mga komunista para mahapsay atong kinabuhi. Di ta pwede magpatay sa tanang panahon. Pareho adto unang pamusilon mo o kaya i-salvage sa gobyerno, imong isparuhon ang mga sundalo. Mo man na sa Davao niadto maibao mo man na. Usa ka adlaw tumba diha, tumba, kada adlaw niadto mamatyan kita og duha, tulu ka pulis. NPA wa pa ko ka-hibao pila to og ilang gipang-salvage nga nadakpan. Dili na ta pwede. Dili ko mopalit og bala para mogpatay lang og Pilipino. Mangita ta og lain nga kontra. ______ lang na kung mga sundalo og mga pulis. Dili ko mopirma magsige lang ta og patay nga bala, mortar, kanyon unya patyon ang Pilipino. Di ba buang? Nga nong hindi man ta mag-istorya? Mga NPA na diha karon minaw, kamo naga-seminar-seminar diha. Tan-awa ra gyud inyong sitwasyon? Di ba binuang? Magsige tag-patay sa lahat ng panahon. Pero ang akong offer tinarong. In good faith, kinasing-kasing. Ayaw ko og jamming-jamming nga istorya. Ako basta masulti ka lang sa tinu-od wala kay problema sa ako. Ma-pulis ka ma-problema sa ako da; ma-sundalo ka, ma-problema sa ako. Ma-sundalo ka nga ang problema ang imong asawa na-cancer, llamar lang sa imong taas nga opisyal para ninyo. Migutom mo diha, gaan bugas, pero tambok, mas tambok kamo nako. Si kumara ko man ni (whistles)… lingin ug nawong. (laughter) Mahibao nimong busog dagku ngipon oh, tong usa. (laughter) So mo na, salamat ko nga nidawat mo sa akong imbitasyon nga mogkaon ta nga ri. Pero sultihan ta mo nga mo ni sitwasyon nga na mo seryoso ang problema sa traffic sa Davao. So something has to be done. Pero I would not really know what, basta kaina ______ naiplano nga akot nga gamiton ang dalan. Ingon ko panahon na gyud. Niadto walay problema. You enjoy their souvenirs, wa gud manghilabot sa inyo. Kung ako ang Mayor wala gyud na. Pero dili ko pahawaon ta mong nga patyon ta mo. Pahawaon ta mong diha sa maayong kabubut-on kung ibutang ta mo sa usa ka lugar kanang ihatag nako ninyo nga yuta, ayaw ibaligya na kay mo na na’y imong yuta aning kalibutana. Nakadaghan tang Pilipino kamong gipabutang nako tong original diha taga boulevard gi, pangbaligya. Moagto na ko og sa pulis, pangita-a, dalha ang ulo sa nako kay ugbok na ko og _____usap. Og mahatag na ay ayaw ninyo ibaligya kay muo na nay mapasa ninyo sa inyong anak kay ang kalibutan nagka-anam og ka gamay. Ang kalibutan niadto Malaki, daku kaayo, kay ang mga tao pat-ak pat-ak lang. karon pag daghan ng tao ang kalibutan nigamay lang kay kanya-kanya na mag-ilog og yuta. So mahatag sa inyo na, pag inyo gani ibaligya patyon ta mo. (applause) Ah, pak-ak, ah sige pak-pak. (applause) Mo na, mo nang gipatawag na mo. Unya, unsa katilaw mo tanan sa baka? Ha? Ay baka? Ang elepante ang akong gipa-usa. Nagpalit kog elepante daghang tanghalian. (laughter) ______og elepante, wa pa? Ah, paghuwat lang. Di na magdugay kay na apog koy kompromiso diha sa akong mga kauban sa akong eskwelahan. Nagtapok-tapok sila diha kay nalipay pud siguro nga kauban nila sa school mate pag ga-ignon pa nahimong Presidente. Nihantod nga karon maingon silang nganong Presidente ka man, ambot. (laughter) Basta niabot lang mo na sila. Ang problema lang sa akong kinabuhi dili mom aka-basta-basta og duol. Magsige simangot waay ko katawa, itulod mo bagngan mo a na. Di man nako mapunggan kagina man na ko sila ayaw nagbuhata, maingon napud ni sila nga Mayor wala pa ako mahurar. Mayor, guwapo man na imong order sa amo. Mayor og ka. Unya Presidente ka mo. Pero ang among mando sa balaod dili ikaw, dili imong baba ang balaod. Ang balaod nag-ingon nga gwardiyahan ka para di ka mo mamatay. Nako, pila ka dugay pwede man nga 50 years. Ingon sila, six years lang, og di ka matigok makaabot ka sa unum ka tuig. Kay sa bay makasulti unsay ogma. Tawa nga on the parables of life. Wa gyud ta hibaog unsa ta kadugayan ka ning kalibutana. So di ka imo makaduol nako ako masakitan ko kay mo-agi ko ang mga tao intaon pasensya mo nila mo-babay. Pero sa Manila modawat ko og mga imbitasyon, speaker ko diri, speaker ko nga adto, ang tao mapinsala. Basig kari. Kay ila man nang karkulahan nga mahuman ang speech ni aning wakwak si Duterte (laughter) pila ______pag ingon gyud ila nang ihinayag kuwan ipit ang trapik. Pag maingon nga ila larga na, sirhan ang tanang kantong maagihan. So ang lubot anang kadtuha katay nga to, katay nga ri. So mogsige sila naghuwat nga may pulis mogbabag nang motor ba, maghuwat pa ka, ako pong paturatoy, limpio ang dalan da, morag Biernes Santo. (laughter) Pero wa kahibao ang mga tao gaantos na. Biernes Santo gid na para sa mga tao. Paglabay nimo una pa na sila mag-inilogay, mag-adjust pag-asa dapit ang… so ang tao mopinsila basta imong punggan ang kanto. Ang correction pag correct anang trapik ro magdungan nag-go iya napud nang i-correct ana kay mabangga. So maka-istorbo ka lang sa katilingban. Unya kay para nako og suluguon ka sa tao o trabahante ka gobyerno, dili ka mogara na noon pag dugang sa kalisod og ka… di ko ganahan. Hibao kamong taga-Davao, nahibao man na. Maikog ko, maikog ko sa tao. Karon igo lang kong babay og sira ka nga ri kay abre man akong bintana, kita mo sa akong entourage paga-ingnon pa ang linya pag mo-agi ko. Kita mo? Kita mo na-apay ang ambulansya sa lubot, kita mo? Gin nako ni sila magdugang punerarya haron kumpleto na. (laughter) Sila magbuot e. Tawga ang anghel para… Sa ambulansya, di na ________. (laughter) Adto na ako kay hapita alas-diyes kay huwat sila. Hinay-hinay na ako. Mobalik ko sa Manila siguro ugma. Pero ni a man ko mahimo lang, if I can help it I’d like to spend my weekends with you here in Davao. Pero abre ko, maminaw man lang ako. If there’s any problem nga tan-aw nakong bug-at mosingit gyud ko, mo-interbener ko kay mo man ni akong trabaho. Ako’y inyong suluguon. Daghang salamat og maayong gabi-i kaninyong tanan. (applause) |