SEC. ROQUE: Magandang tanghali Pilipinas. Naku, hitik na hitik po tayo sa mga balita ‘no. Simulan po natin sa balitang IATF.

Nagpulong po ang inyong IATF kahapon, December 14, at ito po ang mga naaprubahan ‘no: Una, ang pag-escalate sa Probinsiya ng Isabela – pero hindi po kasama ang Santiago City – sa General Community Quarantine or GCQ galing po sa MGCQ. Ito po ay epektibo hanggang sa katapusan ng buwan, a-trenta y uno ng Disyembre.

Ang paglalagay sa Isabela sa GCQ ay nakabase sa moderate risk, gross tabulation ng average daily attack rate at two-week daily growth rate. At ito rin po ay dahil po sa hiniling at ni-recommend ng governor na si Governor Albano.

Inaprubahan din po ang mga sumusunod na rekumendasyon ‘no:

• Una, ang pagpayag sa face-to-face Insurance Agents Qualifying Examinations sa mga lugar na nasa ilalim ng General Community Quarantine or GCQ pero dapat po sumunod sa health and safety protocols ng Insurance Commission. So iyong mga nag-a-aspire pong maging mga ahente, puwede na kayong mag-exam.
• Pangalawa – ito po exciting – ang pagpayag sa request ng Philippine Olympics Committee na magbalik training ang ating mga pambansang atletang sasali sa Tokyo Olympics sa isang bubble-type setting. Ang pag-conduct ng bubble-type setting ay gagawin sa pakikipag-ugnayan sa regional task force kung saan gagawin ang training at lokal na pamahalaan kung saan nandoon ang proposed venue. Sana po ay marami tayong makuhang ginto sa Tokyo Olympics.
• Pangatlo, ang pagbabalik operasyon ng provincial buses pero sa point-to-point routes na inaprubahan ng Land Transportation Franchising Regulatory Board at local government units of destination. Kasama na rin po dito iyong mga stop over at mga transit terminals. Hintayin lang po natin ang guidelines na ilalabas ng DOTr at ng LTFRB ukol dito.

At dahil malapit na po ang Pasko at Bagong Taon, alam naman natin na dadami ang mga tao na lalabas ng kanilang mga bahay at para mabawasan ang panganib na dala ng hawahan ng mga tao, niri-require na ng inyong IATF ang pagsuot hindi lang po ng face shields at facemasks. Ngayon po kasi, kinakailangan palaging naka-facemasks pero ang face shields ay required lamang para sa mga malls at enclosed na mga lugar. Pero ngayon po, kinakailangang isuot na kapareho ang face shield at ang facemasks. At kinakailangan po full ang face shield, kasama iyong facemasks, ear loop masks, indigenous reusable or do-it-yourself masks or other protective equipment.

Ito po ang latest na ating model, si Liz. Minsan po nagmo-model siya, minsan nagtatrabaho sa Office of the Press Secretary. Ngayon, dalawa po ang kaniyang katungkulan – model and Office of the Presidential Spokesperson.

Mali po ito ha! Ibalik ninyo iyan, hindi kayo papapasukin sa mga malls. Mali iyan, hindi kayo papapasukin sa mga malls at saka kapag lumabas kayo sa bahay na ganiyan lang ang suot, bawal po iyan. Ang kinakailangan – full! Maraming salamat, Liz.

Anyway, nagpulong din po ang miyembro ng Gabinete ni Presidente Rodrigo Roa Duterte kagabi para sa kanilang 49^th Cabinet meeting, at ito ang ilan sa kanilang mga napag-usapan at napagkasunduan: Inaprubahan po ng Pangulo at ng kaniyang Gabinete ang panukalang mayroon ng pilot implementation o dry run ng face-to-face classes sa ilang piling paaralan sa mga lugar na may mababang banta sa COVID or low COVID risk para sa buong buwan ng Enero ng susunod na taon. Naka-flash sa ating screen ang inaprubahang timeline.

Basahin po natin itong timeline na ito ‘no:

• Mula Disyembre 14 hanggang 18, magsusumite po ang mga regional directors kay Secretary Briones through the Undersecretary for Field Operations sa mga nominated schools for pilot implementation or dry run.
• Sa December 28 po, magkakaroon ng pagpili ang atin Secretary kung saan gagawin itong mga pilot classes na ito ‘no.
• Sa January 4 to 8 po, magkakaroon ng orientation, mobilization and readiness confirmation of selected pilot schools.
• From January 11 to 23, magkakaroon po ng implementation of pilot activities including joint monitoring by DepEd and the COVID-19 National Task Force.
• At from January 25 to 29, magkakaroon po tayo ng submission of regional reports on the pilot implementation, evaluation for final recommendation to the President.

So uulitin ko po, pilot lang po ito. Ito’y isang buwan lamang. Wala pong pilitan, voluntary po ito. Kinakailangan mayroong approval ng mga magulang at bukod po dito, dapat papayag din po ang LGU. Kung ayaw ng LGU, hindi po natin ipipilit itong pilot face-to-face.

Now, ano pa po iyong detalye ng implementation ‘no: Pagkatapos maaprubahan ng DepEd ay magsasagawa ng pilot implementation sa ilang piling paaralan sa mga lugar na categorized bilang low-risk.

Pangalawa, maisasagawa ito kung may commitment lamang for shared responsibility ang DepEd, mga lokal na pamahalaan at mga magulang; kinakailangang pumayag iyong tatlo.

Pangatlo, makipag-ugnayan ang DepEd sa COVID-19 National Task Force para sa monitoring ng pilot implementation.

Pang-apat, pilot implementation ay kinakailangan ma-evaluate para matukoy ang mga lugar na kailangan ng improvement at para makapagbigay ng pinal na rekumendasyon para sa mapalawig ang implementasyon.

Tulad ng aking sinabi sa statement po kagabi, ang face-to-face classes sa mga lugar na pinapayagan ay hindi po compulsory ha; voluntary ito sa parte ng mga magulang, mag-aaral at mga lokal na pamahalaan. Ngunit kailangang mag-submit po ng parent’s permit ang estudyante para makasali sa face-to-face classes.

Kasama sa permit ang mga ginawa para mag-observe ng health standards sa bahay, habang nasa biyahe, sa paaralan, at immediate disclosure ng sintomas ng COVID-19 or exposure kung sinumang miyembro ng household.

Napag-usapan din sa huling pagpupulong Gabinete ang tungkol sa PhilHealth. Ang isyu po ay iyong delayed payments sa mga ospital na nai-experience natin. So pinatawag po sila at pina-explain kung bakit delayed po iyong payment nila sa mga ospital.

Now, pagdating po sa filing claims, binibigyan ang PhilHealth ng animnapung araw sa pagproseso ng mga dokumento. Pero bagama’t mahaba po ang eksplanasyon ng PhilHealth, pinag-utos po ng Presidente ang pagpaikli at pag-reconfigure at pagsi-simplify ng mga requirements para sa settling ng claims. Kasama rin ang pag-stretch ng limit ng late filing kasi kapag na-late filing po, hindi na nababayaran.

Ang hiling po ng Presidente ay para iyong processing ng PhilHealth’s claim to be simplified and just let the indigent patient signs so he will be able to go home after his treatment. Iyong ideal po is to compress the process more and not bring more hardship to the sick and indigent Filipino patient and not have to worry about the process.

Nangako naman po si Atty. Gierran na makikipagpulong po sa board na pinamumunuan ni Secretary Duque para mapatupad po ang hiling ni Presidente ‘no.

Ukol naman po sa task force na binuo para mag-imbestiga ng mga anomalya sa PhilHealth, naisumite na nila iyong kanilang report kay Presidente. At sang-ayon po kay Secretary Meynard Guevarra kagabi, magpa-file po ang expanded task force ng ilang mga complaints sa Ombudsman laban sa ilang opisyal ng PhilHealth pati ilang medical practitioners na mga kasabwat sa anomalya.

Okay, diyan po nagtatapos ang ating presentation. Pero kasama po natin ngayon para sa isa na namang importanteng diskusyon, unahin po natin muna si Food and Drug Administration Director General Dr. Eric Domingo.

Dr. Eric, alam ko po na nag-isyu na ng EO ang ating Pangulo para doon sa tinatawag na emergency use authorization para maski wala pang general use authorization ay magamit natin iyong ilang mga bakuna na binigyan na rin ng emergency use authorization ng ilang bansa.

Ang alam ko po at correct me if I’m wrong, ang mga nabigyan na ng emergency use authorization, dalawa po sa Tsina – Sinovac at Sinopharm; ang Pfizer po sa United Kingdom; ang Pfizer din po sa Estados Unidos at sa Canada. So tatlong bansa na po iyan. At lately po, iyong sa Bahrain ay Sinopharm. So anytime po ay inaasahan natin na itong mga naka-develop na ng bakuna ay mag-a-apply para po sa issuance ng emergency use authorization.

Paano ba ho ang magiging proseso kapag itong mga kumpanyang ito ay mag-a-apply para sa EUA na tinatawag? The floor is yours, Dr. Domingo.

FDA DIRECTOR GENERAL DOMINGO: Maraming salamat at magandang tanghali, Sec. Harry.

Katulad po ng sinabi ni Sec. kanina, ang Presidente ay nag-grant po ng authority sa FDA na magbigay ng EUA under the following conditions po ‘no:

Number one, kung based on the totality of evidence including data from clinical trials, it is reasonable to believe that the drug or vaccine may be effective to prevent, diagnose or treat COVID-19.

Pangalawa, the known potentials of the drugs and the known end potential benefits of the drug outweigh the known and potential risks.

And number three, there is no adequate and available alternative drug or vaccine for diagnosing, preventing or treating COVD-19

At iyong EUA binibigyan din po tayo ng karapatan na gumamit ng reliance or recognition ng mga desisyon po at saka evaluation ng mga mature regulatory agency katulad ng US FDA, ng UK FDA, or WHO prequalification.

So, bilang tugon po doon naglabas din kami, ang FDA, kahapon iyong guidelines kung ano po ang mga iri-require natin sa isang kumpanya na mag-a-apply ng Emergency Use Authorization dito sa Pilipinas and, let me just share my screen, at we’ll go through it.

So, iyon pong EUA, unang-una, to remind everybody, hindi po siya certificate of product registration, hindi po siya marketing authorization. Hindi po ibig sabihin noon ay maaari nang ibenta ang produkto kapag may EUA kasi nga po it is still a product under development. It’s still undergoing completion of clinical trials pero mayroon ng enough data for us to give an EUA.

So, iyon pong EO 121 natin, na signed noong December 1 ni Presidente, grants the Director General of the FDA an authority to issue EUA for COVID-19 drugs and vaccines. So, talagang gamot lang po at saka bakuna para sa COVID-19 ang covered ng Executive Order po ni Presidente.

Kasi po kapag ang isang gamot ay hindi pa rehistrado, magagamit lang po siya sa Pilipinas kung kasama siya sa clinical trial as an investigational drug or when we give a CSP or Compassionate Special Permit para sa mga may sakit pero talagang wala na pong ibang gamot na maibigay.

So, aside from those two cases, wala pong puwedeng pumasok dito na unregistered drug, unless kukuha po siya ng Emergency Use Authorization from the FDA. Ito po ay ini-issue ng FDA kahit hindi pa registered ang drug kung mayroon pong public health emergency.

So, in this case we have a national health emergency in the Philippines and we have a pandemic worldwide. So, talaga naman pong sa ngayon ay talagang kinakailangan natin ang mga emergency use ng mga gamot dahil kailangan mabilisan po nating matigil itong COVID-19.

It is not a marketing authorization and iyon nga po, puwede kaming mag-rely or mag-recognize sa mga evaluation and decisions ng mga mature regulatory agency and the WHO. Ang kapalit po noon, dahil emergency use siya at hindi pa siya talaga completely registered, kapag ginamit po siya ng isang bansa katulad Pilipinas, kailangan very strict ang ating monitoring kasi lahat po ng babakunahan talagang kailangan babantayan po natin para maghanap po tayo ng mga adverse events. Katulad nga po ng mga nakita halimbawa sa United Kingdom, nagkaroon ng dalawang nagka-allergy. Kaya po madali silang matunton kasi po talagang very strict ang monitoring natin kapag under EUA po ang use ng isang bakuna.

Ang puwede pong mag-apply ng EUA ay unang-una iyong pharmaceutical industry, for example po the company or the importer/distributor in the country. Maaari din pong mag-apply ang pamahalaan, ang gobyerno. For example, ang DOH kung siya po ang program public health implementer ng buong programa, maaari pong siya ang mag-apply ng EUA or ang national procurer. For example, if the Vaccine Czar is going to be the head of procurement, maaari pong sila rin ang mag-apply ng EUA from FDA.

And iyong drugs and vaccines na kinu-cover niya are unregistered drugs and vaccines for the prevention, diagnosis, and treatment of COVID-19. But we will only accept it if it is already been granted an EUA by the National Regulatory Authority or parang FDA counterpart po natin, noong kaniyang country of origin or any other mature established regulatory  agency like iyon nga pong European Agency, US FDA, Canada, Australia, at iba pa pong bansa.

So, hindi pupuwedeng sa Pilipinas unang kukuha ng EUA, kailangan mayroon na po siyang EUA sa bansang pinagmulan niya or sa iba pang mga mature na regulatory agency. Iyon pong EUA will only be valid when all of the following circumstances are present. So, sinusunod po natin ang Executive Order ni Pangulo dito.

Kailangan po present itong tatlong kondisyon para maging valid ang kaniyang EUA. Number one, based on the evidence it is reasonable to believe that the drug or vaccine may be effective. Number two, the known and potential. Ito pong sabihin, that the known and unknown benefits of the drug outweigh the known and potential risks of the drug or vaccine. And three, there is no adequate approved or any other available alternative. So, mayroon lamang pong EUA habang wala pang registered na produkto or wala pang registered na vaccine. In the next few years kapag nag-register na po ang mga bakuna at fully registered na sila with marketing authorizations, then the EUAs will cease to exist.

So, ito po ang requirement na hinihingi natin, kasi hindi naman po to puwedeng patagalin nang husto or gawin na parang lahat na lamang eh titingnan. Dahil sila po ay mayroon ng EUA sa isang regulatory agency nila lalung-lalo na kung galing sa dalawa or tatlo na mature regulatory and reliable regulatory agencies, then ang hinihingi po natin na requirements ay number one, kailangan po siyempre may valid license to operate from FDA kung sinuman ang mag-i-import ng gamot.

They need to give us proof of good manufacturing practice. Ito po ang nagsisiguro ng kalidad noong kanilang bakuna at tuwing gagawin po nila at saka kahit iba-ibang batch eh lagi po silang consistent, iyong quality at iyong laman ng bakuna.

We will ask for a list of countries where the EUA is approved. So, kung saan po sila na-approve na EUA pagkatapos iyong proof of approval o iyong EUA po mismo usually comes in the form of a letter, kailangan ibigay po nila sa amin iyon, kasi nakalagay din po lahat doon ang kondisyon ng approval ng kanilang EUA doon sa bansa na kanilang unang pinuntahan.

We will ask for reports on actual use after the issuance of the EUA. So, ito po iyong bentahan natin dahil hindi tayo iyong nauna. Katulad po nitong Pfizer halimbawa nagamit na sa UK at saka sa Amerika at mayroon po iyong like iyong Sinopharm po yata sa Bahrain or sa UAE, hihingan po natin sila kung ano iyong report na nangyari noong sila ay ginamit nila iyong bakunang iyon, ano iyong nakita nilang mga adverse events or side effects, ano iyong nakita nila na hindi nila nalaman dati habang gumagawa pa sila ng pag-aaral.

So, iri-require po natin iyon. We will ask for the complete assessment report. Ibig pong sabihin, iyong complete report po na galing sa US FDA, usually po iyan siguro 20-30 pages. Lahat po ng tanong, lahat po ng sagot at lahat ng data na hiningi sa kanila ipakikita nila sa atin para rerebisahin po natin.

And in particular we will ask them for clinical trial data and results that shows na mayroon sila, ipapahiwalay po natin iyong resulta sa mga Filipino, sa mga Asyano or Pacific islanders, meaning people who have the same racial group as us para makita rin natin iyong effect niya as compared to other races – sa puti, sa itim, or sa iba-iba pa po. So, ipapahiwalay natin sa kanila, ipapa-segregate natin iyon data showing data for Filipinos, Asians, and Pacific Islanders.

Hihingin po natin sa kanila iyong available stability studies and the ongoing studies. Importante po kasi iyong stability dahil baka manggagaling po sa Europa ang produkto, ang bakuna, ibibiyahe tapos dadalhin sa Pilipinas, so kailangan maipakita po na stable ang produkto simula sa pinanggalingan niya hanggang sa lugar na kung saan mag-iineksiyon.

Nandoon din po iyong risk management plan. So, kasama po dito ang mga dapat pag-ingatan, kung anong dapat gawin kapag may nangyaring hindi kanais-nais; kung paano po ang pagmu-monitor at pagbabantay or iyong pharma co-vigilance, required po iyan ng isang manufacturer ng gamot.

We’re going to ask for product characteristics. These are very technical documents po ito sa mga pharmacies po natin ito. Characteristic of products at saka iyong lab protocol, meaning kung ano iyong ginagawa nila na mga test bago ilabas ang produkto para alam na sigurado ang kalidad niya.

And of course, we will require certain product labeling. May minimum information po iyon – pangalan ng produkto, kung kailan siya ginawa, kailan expiration, storaging practice niya, kung ilang degree siya dapat, nakalagay po doon, and we will encourage marked labeling or electronic labeling. Baka kung mayroon lang QR code tapos kapag nilagay ninyo sa cellphone ninyo mababasa ninyo na lahat doon. Kasama po iyon para lahat ng tao kumpleto lahat ang impormasyon.

Aside from that, there will have to be an undertaking or kailangan po mangako iyong manufacturer na kukumpletuhin nila lahat ng clinical trials at saka development noong bakuna na ina-apply po nila for EUA hanggang ito ay magkaroon ng complete registration. So, hindi po maaaring ititigil na nila after one year or two years; kailangan i-complete po nila iyong development and the full registration of the product.

So, after po ma-submit sa atin at makita natin na kumpleto iyong kanilang dokumento, hahatiin po ngayon iyan ng ating opisina, iyon pong tungkol sa kalidad, iyon pong mga sinabi ko kanina, iyong mga information on lab and then GMP, iyan po ay ipapadala natin sa FDA Center for Drug Regulation and Research. Nandoon po iyong ating mga regulatory officers na sila po ang maniniguro ng quality ng vaccine.

Iyon naman pong safety and efficacy, the data iyong pong sa trials, sa question and answer portion, sa lahat po ng mga evaluation, ipapadala naman po natin sa expert panel.  So ito sinulat din po ito sa EO ni Pangulo na kailangan ng expert panel composed of at least three experts on drugs and vaccine development, immunology, infectious disease pharmacology, public health toxicology. So as of now, mayroon na po tayong apat na expert na pumayag na tutulong po sa atin na magribisa o mag-review ng safety and efficacy data nito pong mga mag-a-apply sa atin for EUA.

And after that, ito ay ipapadala po sa atin ng ating CDRR, iyong mga regulatory officers at saka noon pong ating mga experts, iyong kanilang review at iyong kanila pong analysis noong data at ipapadala po sa aking opisina and then kung makakasunod naman po sila sa lahat na sinabi nating mga kundisyon kanina na sinet po sa EO then the Director General will approve the application for the Emergency Use Authority. And this will include special condition for use of the vaccine.

Hindi po lahat ng mag-a-apply ng EUA ay mag-i-expect naman na papasa sila. Mayroon po siyempreng madi-disapprove kung hindi ma-satisfy iyong conditions set po natin in the EO and the guidelines; if there is a failure to demonstrate safety, efficacy and quality ‘no. Kung mayroon po tayong duda sa safety, efficacy and quality then hindi po maaari iyan.

When they are unable to resolve issues for quality, safety and effectiveness, halimbawa po may mga tinatanong tayo tapos hindi nila masagot o hindi nila maipakita sa atin ang mga dokumento to prove it, then hindi po pupuwede iyon.

And of course if the product label is false and misleading. Hindi po tayo puwedeng maglagay sa ating labeling ng mga bagay na hindi naman po natin napatunayan scientifically.

If any of the—if they have any violations of form of vigilance obligations or mga post authorization commitment, kahit po nabigyan na ng EUA maaari pa rin pong kanselahin at i-suspend iyon. Or halimbawa may nakita po talaga tayo na some risks or some unknown adverse event na suddenly will crop up, then we can always stop it and revoke the EUA.

So after authorization po, bago iyan… pag ilalabas na, tuwing ilalabas po iyan per batch, per lot kailangan po diyan kumpleto po ang dokumento niyan lahat released from the area of manufacturing, showing kung ano iyong quality niya, pinapakita po lahat ng testing na ginawa bago iyan ilabas at dalhin po at gamitin.

We are going to have a very strict monitoring, so kasama po dito hindi lang po iyong FDA, nandiyan din po ang DOH at saka iyon pong manufacturer, talagang babantayan po natin lahat ng binakunahan.

And then there will of course commitments of the EUA holder, iyong pharmaco vigilance, completion of trials, mga hinihingi po nating lot and batch release certifications bago ilabas iyan. Pagkatapos po magkakaroon din tayo ng risk management plan na kailangan susundin, itsi-check po natin kung ang cold chain na nasusunod, kung ang kalidad ng produkto ay hindi nagsa-suffer at sinasabi nating expiration date ay talaga naman pong natutupad. So, talagang continuous po ang monitoring and pagbabantay po sa mga produktong ito.

If there are any changes, of course they will have to tell us also. The EUA holder will have to notify the FDA if there are any changes in the product for example or the manufacturing side and iyong monitoring and surveillance responsibilidad po ng lahat iyan, ng national procurer and health program implementors, DOH, iyon pong EUA holder at pati po ang FDA kasama po diyan sa pharmaco vigilance, kasi kailangan po nakikipag-ugnayan tayo sa local government unit kung saan ginagawa ang bakuna.

And at the same time ang FDA po nakikipag-ugnayan din naman doon sa ibang FDA ng ibang bansa kung saan ginagamit din ang produktong ito para kapag may nakikita tayo na mga side effects ay maisasabi namin sa kanila at malalaman natin kung pareho ang experience nila and to see if there are any signals that should be evaluated and checked.

So iyon po ano, ang magiging paraan ng ating pag-evaluate ng EUA applications, hindi po iyan magtatagal, siguro po tatlo hanggang apat na linggo ang pinakamahaba lalung-lalo na po kung galing na po sila sa mga bansa na alam nating very mature and reliable ang regulatory agencies or kung galing po sila sa WHO. Salamat po.

SEC. ROQUE:  Okay maraming salamat, Dr. Eric Domingo. Ang tanong ko lang po: Mayroon na ba hong nag-apply para sa EUA sa ngayon?

DR. DOMINGO:  Wala pa po, pero may mga natatanong na po since kahapon, may mga nag-e-email na po tayo na mga companies lalo na po iyong mga nakakuha ng EUA sa ibang bansa and sa palagay ko po malapit na rin pong mag-apply sila at mag-submit, very country specific po kasi ang requirements and they will probably need some time to build the documents needed for each and every country na mag-a-apply po sila.

SEC. ROQUE:  Well, alam ko po sinabi na ninyo before na 21 days ang kailangan para maaktuhan ng FDA ang application for EUA. Puwede ba hong mapaikli iyon?

DR. DOMINGO:  Maaaripong mapaikli pa, kasi halimbawa po mayroong nanggaling—may WHO pre-qualification na siya, may US FDA pa siya, may Canada pa siya, may Australia pa. Kapag ganoon po kasi mas madali na pong rebisahin dahil complete na po ang mga evaluation niyan and we don’t have to look too closely.

Kaya nga kung wala pa po kasing galing sa ibang mga mature regulatory agency na EUA  magiging mas maingat lang po tayo, kasi may listahan  po  ang WHO noong tinatawag nilang mga mature regulatory agencies na  maaari pong mas mabilis ang pag rebisa kaysa po doon sa iba na medyo mas masinsin ng kaunti.

SEC. ROQUE:  Last question na lang po galing sa akin: Ang Tsina ba ho kasama doon sa mga mature regulatory agencies?

DR. DOMINGO:  Hindi pa po, ang China, ang India o ang Pilipinas, hindi pa po tayo mga mature regulatory agencies. So kapag po mga applications galing sa mga bansa katulad natin, usually mas ano po, mas masinsin ang ating pagbabasa at pag-check lalo na kung may language barrier.

However, if a product for example po from China nakakuha naman po siya ng approval sa US FDA or sa WHO pre-qualification, then that is a mature regulatory agency and that makes it faster and easier for us.

SEC. ROQUE:  Thank you, Dr. Eric Domingo. Please join us for our open forum ‘no.

Kanina po sinabi ni Dr. Eric Domingo na iyong procuring entity ay pupuwede ring mag-apply para sa EUA. Ang procuring entity po sa Pilipinas ngayon ay ang DBM. Mayroon po silang departamento, iyong tinatawag na Procurement Services ng DBM at sila po ang bibili at aangkat ng mga bakuna, bagama’t Vaccine Czar po natin si Secretary Galvez.

Kasama po natin ngayon Usec. Christopher Lao, siya po ang nakatutok sa tinatawag na PS-DBM, Procurement Services ng Department of Budget and Management. Sir, unang-una alam po ba ninyo iyon na puwede pala kayo mag-apply ng EUA?

USEC. LAO:  Yeah, but we prepare to give leeway to suppliers to apply to the Philippine government through FDA para at least wala tayong favoritism because we just buy whatever is authorized by the FDA.

Kasi si FDA talaga they set the standards, which is crucial. I know we are all in need for vaccine, but we are also aware that there might be side effects na kailangan talaga ma-monitor. So, FDA is the best agency to take a look at that. So we trust the FDA for its capacity and we are aware that lahat ng other countries also before they allow vaccine use in their country, it has to go through the special Emergency Use Authority by issuance of their own local FDAs. So iyon ang priority natin.

SEC. ROQUE:  Usec. Lao nasaan na ba ho tayo pagbibili? Ano na pong mga hakbang ang nagawa ninyo, ano ang hakbang na ginawa ninyo sa paghanda sa pagbibili ng mga bakunang ito. The floor is yours, Usec. Lao.

USEC. LAO:  Parallel-wise. Simultaneously, Secretary Charlie Galvez, Secretary Vince Dizon  together with Chief of Protocol Robert Borje, together with our respective embassies and consulate offices abroad they are all—we are all coordinating with each other papalit-palit, we meet as many ambassadors and consul generals as much as possible to discuss iyong mga local manufacturers and research activities by different countries. Kasi ngayon you have five famous vaccines now that are in the forefront. But there are a lot of other vaccines that are being developed and until we are able to close the deal or mayroon tayong mga—maraming ma-identify talaga, we try to search for more and make negotiations. So, iyong mga ripe na, doon na ang pinamamadali na natin through Secretary Charlie Galvez.

Pero iyong mga bago pa, Phase 1 and Phase 2, dinadaan pa natin kay ano—dumadaan tayo sa—not FDA but DFA, Department of Foreign Affairs and DOH and DOST para kapag medyo lumagpas na ng Phase 2, papasok na ng Phase 3, doon na pumapasok po sila Sec. Charlie and the vital institution that makes the final assessment is the FDA. So at present mayroon tayong almost 12 different branch that are we’re trying to discuss with through other countries na they might be interested in conducting clinical trials in the Philippines para sa implementation or possible distribution in the Philippines partnership. Iyon po.

We will also pass on to Director Suntay para doon sa process natin sa procurement. The same is applicable to PPEs, COVID test kits and also vaccines po para at least may idea lang po tayo.

SEC. ROQUE:  Sige po, ano po iyong proseso ng bidding?

DBM USEC. LAO: Go Director Suntay, please.

SEC. ROQUE: Directory Suntay? Ang gusto lang po namin malaman Director Suntay, magtatagal ba ho iyang prosesong iyan kasi alam naman natin na bilang lang iyong mga bakunang iyan ‘no. So baka naman ho tumagal pa iyong proseso eh atat na atat na ang lahat ng Pilipinong makabakuna. Yes, Director Suntay the floor is yours.

DBM DIRECTOR SUNTAY: Magandang tanghali po sa inyong lahat, ako po si Christine Suntay ng Procurement Service of the Department of Budget and Management o PS-DBM. So thank you po for inviting us today to give you a presentation on the procurement process that we undertake under Bayanihan 2. So as part of this administration’s campaign for good governance and maintaining transparency, we will try to share as much information that we can, during the time allotted for this presentation. So I will be discussing the process, the progress and the role of PS-DBM sa laban natin against the coronavirus disease or COVID-19.

The flow of our presentation will be following: The first will be the role of PS-DBM and the procurement of COVID-19 response items; second, the procurement process during the enactment of Bayanihan 2; and then third, the accomplishments of PS-DBM during the enactment of Bayanihan 2. So to start with our presentation, we would like to share a short video explaining the mandate of PS-DBM: [VIDEO PRESENTATION]

SEC. ROQUE:  Ma’am Suntay, pasensiya na po kayo ‘no because of time limitation, can I ask you to proceed directly po doon sa procurement process na pagdadaanan po sa pagbili ng vaccine kasi nagti-text na po iyong mga kasama natin sa Malacañang Press Corps na gusto na nilang magtanong. So doon lang po tayo doon sa proseso nang actual procurement. Ano po iyong mangyayari?

DBM DIRECTOR SUNTAY: So, we’ll see here po that the whole procurement process po of Bayanihan 2 takes a minimum of 16 days po. So the procurement in Bayanihan 2 is longer compared to Bayanihan 1 po because competitive bidding is applied to reduce the adverse impact of COVID-19 in the Philippine economy. So sa section 4-U po ng Bayanihan to Recover as One Act, we require the application of domestic preference with the DTI in procurement of COVID-19 related goods.

So for day 1 po, ito po iyong procurement conference kung saan po niri-review po ng BAC ang documentary compliance and bidding documents in line po with the requirements ng Bayanihan 2. Sa day 2 to 4, ito po iyong advertisement or posting of invitation to bid. Sa day 5 to 8, ito po iyong pre-bid conference and issuance of supplemental bid bulletin. Day 9 to 10, ito po, ang nangyari po dito ay deadline na po ng submission or receiving po of bids and bid opening. And then day 11, bid evaluation; 12 to 16 post qualification; 17 approval po and issuance na po iyan ng NOA; and then sa 18 and 19, contract preparation and then issuance na po ng PO at notice to proceed.

SEC. ROQUE: Okay. Maraming salamat po. So all in all, 16 days ‘no? 16 days. Now, mayroon ba ho kayong requirement on how soon na dapat makarating sa Pilipinas po iyong mga bakuna? Ilang days po iyong binibigay ninyo sa mga magsu-supply ng bakuna para mai-deliver dito sa Pilipinas ang mga bakuna?

DBM USEC. LAO:  Spox, the situation now is unique, it’s very different kasi nga this is the regular process. The problem now is this: There is so much demand that the supply is lacking. So, instead na the process that we have in Bayanihan 2 did not take into consideration, that all the countries are very much excited to buy the vaccine. So mayroon tayong special provision sa Bayanihan 2 na we are exempted on complying with the phase 4 of clinical trial of the vaccine thinking na kapag nakatapos ng phase 3 puwede na tayong bumili. However other countries are now negotiating with vaccine suppliers kahit phase 2 pa lang, kahit ongoing pa ang phase 3 ng clinical trial.

So our current law is not that responsive to the ongoing trend of all the other countries, kaya nga FDA has opted to exercise that Emergency Use Authority which is now being exercised by other countries. The EUA now is the primary focus of the suppliers, dapat makakuha sila ng EUA bago mabili ng government iyong vaccine. The bidding may be eliminated if there are only limited vaccines available. Another problem that we did not anticipated is that different vaccines have different storage requirement. This should also be taken into consideration, kaya nagkaroon tayo ng problema knowing that the Philippines is a tropical country, our average temperature is around 32 to 34 degrees; the coldest kung gabi 27 degrees Celsius.

However, most of the vaccines have a negative 20-degree Celsius na storage requirement which most of the time kaya natin i-store using our refrigerators and freezers sa ice cream industry and iyong ice-making industry ng private entities in the Philippines. However certain vaccines which require negative 80 degrees Celsius are very cold so wala tayong capacity noon at present, iyon din ang isang mga factor na iku-consider natin. So it’s very hard to factor it in in implementing our bidding process considering different vaccines have different requirements and different supply demand and supply capacity.

In fact ngayon baligtad ang process – magbibigay ka muna ng pera sa supplier bago ka nila bigyan ng right to wait to be served. Unlike previous rules natin sa bidding, you bid, give us the best price. If you give us the best price, then we may buy from you if you comply with documents. Ngayon baligtad, gusto ng mga suppliers you comply with the documentation, you pay a down payment or they call it as advance banquet commitment so we can cater you – which is not covered by the present law that we have under procurement law and Bayanihan 2. So iyon iyong complication. Ang nagtu-troubleshoot ngayon niyan is the FDA using the Emergency Use Authority.

So that is what stunt the situation at present sa Philippine now, procurement process with respect to vaccine.

SEC. ROQUE:  Okay. Anyway, maraming salamat Usec. Lao. Marami na pong katanungan ‘no pero ako ay hindi ko talaga mapigil ang sarili ko, magtatanong ako. USec. Lao, kapag sinabi ni Presidente mag-import kayo, susunod naman kayo ‘no?

DBM USEC. LAO: Yes, definitely.

SEC. ROQUE: Kapag sinabi ni Presidente, “I assume full responsibility, kulong ninyo ako kung gusto ninyo but I want the vaccine to arrive,” susunod naman po lahat?

DBM USEC. LAO: Yes, yes. In fact FDA is doing everything, the forefront ngayon na talagang gumagalaw is the FDA. The IATF is doing everything to market the Philippines to all suppliers. In fact kami, Foreign Affairs, we’re contacting anybody to contact; ambassadors of other countries too, “Try to bring your products here in the Philippines.” Then si FDA naman pagpasok pa lang noong mga vaccine, inaayos talaga. But then again we have to consider standards, kasi hind pa natin alam iyong mga side effects niyan.

But we are doing everything as the President makes an order, we implement it dahil just like Bayanihan 1, iyong kailangan talaga natin ng item, nag-direct tayo sa factory. Now we are also negotiating directly to the countries in-charge of the vaccine producers. In fact one of the most cooperative – cooperative ha is the country of China. They are making commitments and they’re responding positively sa atin, that’s why Sinovac is one of the most active vaccine suppliers that’s negotiating with our country because they have the imprimatur of China itself.

So ‘di ba, because of our good relations with other countries, mayroon ding ibang countries that participate well because of their good relation with the administration. Thank you.

SEC. ROQUE:  Okay. Punta na po tayo sa open forum. Thank you very much Usec. Lao. Usec Rocky?

USEC. IGNACIO:  Good afternoon, Secretary Roque. First question from Rose Novenario of Hataw: Reaksiyon po sa International Criminal Court warrant of arrest for President Duterte may be issued end of 2020?

SEC. ROQUE:  That’s speculative po; but in any case, gawin nila ang gusto nilang gawin. Sinabi na natin, hindi natin kinikilala ang hurisdiksyon ng ICC.

So, kampante po kami na dahil sinabi na natin iyan ay ia-apply ng ICC iyong naging ruling na nila sa isang kaso. Na bakit ka pa magsisimula ng kaso, kung hindi ka naman makipagtulungan, iyong bansa na naging miyembro ng ICC. Desisyon po iyan ng ICC mismo, pre-trial chamber doon po sa kaso na nais nilang mag-imbestiga laban sa mga Amerikano.

I am confident po na ia-apply din iyong prinsipyo pagdating kay Presidente.

Speculative at bahala po ang prosecutor kung gusto niyang magkaroon na naman ng pangalawang ruling na hindi pupuwedeng mag-imbestiga kung walang kooperasyon.

USEC. IGNACIO:  Ang tanong mula kay Tuesday Niu of DZBB, may minention lang siya: The decision of whether the International Criminal Court’s Chief Prosecutor will seek authorization to launch an investigation into alleged extra-judicial killings linked to the government’s war on drugs would be out in the first half of 2021.

SEC. ROQUE:  Nasagot ko na po: Bahala sila kung ano ang gusto nilang gawin, hindi po natin kinikilala ang hurisdiksyon ng ICC at ang desisyon mismo ng ICC. Sa kaso po ng mga Amerikano doon sa mga nangyari sa Afghanistan ay nagsabi na kapag walang kooperasyon eh bakit ka pa magsisimula ng imbestigasyon.  Sayang lang ang [garbled] at ang oras.

USEC. IGNACIO:   From Mikhail Flores of Agence France Press: How does the Philippines view the ICC Prosecutors’ latest comments that there is a reasonable basis to believe crimes against humanity were committed in the government’s war on drugs?

SEC. ROQUE:  Obviously, we do not agree with her. It’s legally erroneous dahil mayroon po tayong minimum gravity na required. Hindi po lahat ng krimen ay nililitis sa ICC. Pero gaya ng aking sinabi, eh mayroon na pong desisyon ang ICC, na hindi sasayangin ng ICC ang panahon ng kaniyang mga opisyales sa mga kaso na hindi naman po uusad dahil walang kooperasyon.

MELO ACUÑA/ASIA PACIFIC DAILY:  Secretary, I wouldn’t want to rub it in—good afternoon by the way. In the resolution on the Republic of the Philippines by the ICC it said, ‘the exercise in the court’s jurisdiction on the investigation and prosecution of crimes committed up to and including 16 March 2019 is not subject to any time limit.’ May I have your view about this?

SEC. ROQUE:  There is no decision issued by the ICC yet. That is misleading.

MELO ACUÑA/ASIA PACIFIC DAILY:  Okay. Maiba po ako, ano po ang Christmas gift na maibibigay sa mga kawani at mga nagretiro sa IBC-13 na naghihintay ng grasya ngayon?

SEC. ROQUE:  Naku, wala po akong alam diyan. Pakitanong na lang po si Secretary Andanar o di naman kaya si Usec. Rocky.

MELO ACUÑA/ASIA PACIFIC DAILY:  Salamat po. Para po sa ating kasama mula sa FDA. Magandang hapon po Dr. Domingo. If you please: May nabanggit po kasi ako tungkol doon sa ginawa ng Tsina na sinuri iyong mga pumapasok na pagkain. At kamakailan nalaman nila na mayroong traces ng COVID-19 doon sa salmon mula sa Russia. Mayroon po kayang coordination ang FDA at ang Bureau of Customs para masuri iyong mga pumapasok na pagkain sa bansa ng legal? Salamat po.

DR. DOMINGO:  Unang-una po, Ka Melo ‘no, wala naman po talagang ebidensiya na nagsasabi na ang COVID-19 ay makukuha natin sa contaminated na pagkain. So, wala pa pong—ang WHO, hindi pa rin po sila naglalabas ng advisory on food na nakakitaan ng COVID-19 dahil wala pong anything that shows na puwede tayong makakuha ng COVID-19 doon.

Pero iyon pong sa koordinasyon, ang alam ko po ang Department of Agriculture po ay nagku-coordinate. In fact, may mga panahon po na ibinawal nila iyong mga chicken na contaminated din in COVID-19. Kapag po kasi mga unprocessed food like meat and fish, sa Department of Agriculture po iyon at ibinabawal nga po nila ang pagpasok noon sa tulong po ng Bureau of Customs.

Kapag naman po kasi processed na foods sa FDA at ang processed foods usually goes through enough heat and processing to make sure na wala po siyang COVID. So, safe naman po kapag mga imported processed foods.

MELO ACUÑA/ASIA PACIFIC DAILY:  Salamat po, thank you very much. Wish you the best. Thank you.

SEC. ROQUE:  Thank you, Melo. We go back to Usec. Rocky, please.

USEC. IGNACIO:  Secretary, from Leila Salaverria of Inquirer: How big of a factor is the cost of a COVID-19 vaccine in deciding which ones the government will procure? Once more vaccines become available to the Philippine, will the government scale down the volume of purchases for vaccines that are more expensive?

SEC. ROQUE:  Hindi ko po nakuha iyong first part. How …?

USEC. IGNACIO:  How big of a factor is the cost of a COVID-19 vaccine in deciding which ones the government will procure?

SEC. ROQUE:  Well, alam ko po kinukonsidera rin iyan. Kasi iyong isang vaccine galing sa Tsina na Sinopharm ay siya iyong pinakamahal. Pero ang nakuha ko namang impormasyon ay hindi pa naman po daw iyon iyong final price, kinakailangan makipag-usap pa sa manufacturer sa Tsina para mapababa ang presyo.

Pero ang sagot po diyan, eh ngayon po talagang provided it is safe and it is effective. Sa tingin ko po limited na iyong aspeto ng price, dahil emergency situation po tayo ngayon at limitado talaga ang mga vaccine.

Usec. Lao, am I correct, paki-confirm?

USEC. LAO:  Yes. The instruction of the President is very precise ‘no, we get the vaccine for the protection of the Filipino people.  So, whatever is the safest and the most effective and available, that we will get. The cost and the price will be taken care of by DOF; that’s their concern and DBM’s concern.

The concern now of the government aside from DBM and DOF which is financing and payment and budgeting is that we provide the vaccine, which is the priority of the present administration, the people should be protected; cost is secondary. What is important is that we get the vaccines available to the Philippines.         

USEC. IGNACIO:  And second question naman po from Greg Gregorio ng TV 5: Pinag-aaralan daw po ng WHO ang sinasabing bagong strain ng COVID-19 sa United Kingdom. May epekto ba ito sa gumugulong na COVID-19 vaccine developments? Para po kay Dr. Eric Domingo.

DR. DOMINGO:  Ang coronavirus talaga pong nag-mutate siya at nagkakaroon ng changes, usually every month, mayroong one or two iyan na mga nucleic acid na nagbabago. Pero ang mga gumagawa po ng mga bakuna, they take this into consideration. So ang ginagawa po nila usually diyan na markers or iyong antigen na pine-present, iyong hindi nagbabago at hindi nagmu-mutate.  So, most of the vaccines that are being developed now are going to be useful for many years because they will be based on development against stable parts of the virus.

SEC. ROQUE: Dr. Domingo, may tanong po si Rosalie Coz ng UNTV: May inilabas pong price list ng COVID-19 vaccine ng office ni Senator Angara kung saan lumalabas na ang Sinovac ay pangalawa sa may pinakamataas na presyo po sa halagang 3,600 plus pesos.

Bakit po kailangang mahal na bakuna ang bibilhin kung mayroon naman pong ibang available na mas mababa po ang presyo? Priority po ba natin ang Chinese vaccines dahil wala tayong choice?  How about sa question po na walang enough safety at efficacy data laban sa Chinese vaccines?

DR. DOMINGO:  Well, ang masasagot pa lang po namin diyan, iyong safety and efficacy. Kung wala pong enough safety and efficacy data, hindi po siya mabibigyan ng EUA. Iyon po ang utos sa akin ni Pangulo. Nakalagay po sa executive order niya iyan that with that information at hand, it should be reasonable to believe that it is safe and effective. So kung wala po tayong ano, wala pong ebidensiya, hindi po mabibigyan ng EUA iyan at hindi po maaaring ibenta rito sa atin.

Iyon pong pagpili at saka iyon pong sa presyo, sa program implementors na po kasi iyan saka kay Sec. Charlie Galvez siguro, kahit po sa PS-DBM, hindi naman po sila pumipili niyan. It will have to ano—ang mas holistic view po kasi siguro talaga kung ano iyong available at what time at kung ano po iyong presyo niya.      

SEC. ROQUE:  Well, ang sagot po diyan: Provided it is safe and it is effective, bibilhin po natin ‘yan!

Kaya po natin binibili ang Sinovac, kasi wala naman tayong makuha kaagad na Pfizer, AstraZeneca or Moderna. Ang Pfizer po sana po makarating na, pero anytime between second and third quarter iyan at hindi naman po katanggap-tanggap kay Presidente na mag-aantay ng ganoong katagal.

At basta po, ang gaya ng sinabi ni Dr. Domingo, it is safe and it is effective, bibilhin po natin iyan sa lalong mabilis na panahon.

SEC. ROQUE: Thank you very much, Usec. Joseph Morong, please.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Sir, good afternoon. Sir, since you’re on the subject of vaccines ‘no, sir, may tweet itong si Secretary Locsin and if I may just quote ‘no. This is with regard to Pfizer and our negotiations, sabi niya: “I got 10 million doses of Pfizer financed by the World Bank and ADB to be shipped through FedEx to Clark in January.” But he said, “Somebody dropped the ball.” Would you know this development since you are also IATF?

SEC. ROQUE:  No. I have no idea who dropped the ball. Please ask Secretary Locsin.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Okay. Sir, iyon pong latest decision ng IATF on the face shield. Clarification: Once you get out of your house, you go out of your house, required ka na mag-face shield? And what are the penalties and why did you decide this way? And I understand there is a survey, I think, on the compliance, there is a study on the compliance and that there is a decline in the compliance of the health protocols. So, sir, decision why you decided na mag-face shield all the way at saka iyong data on the compliance?

SEC. ROQUE:  It’s really because of the possibility na tayo ay magkakaroon ng surge itong panahon ng Kapaskuhan, so it’s an additional protection para maiwasan po ang surge. Lahat naman po ito, hindi ito iri-require kung hindi po makakabuti sa ating kalusugan. So iyon po ang sagot.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Sir, mayroon po ba tayong information whether we have studied na iyong tao talaga overtime has refused or has declined iyong compliance natin sa mga public health protocols that we are imposing?

SEC. ROQUE:  Hindi naman po ‘no. In fact we commissioned a survey on level of compliance, napakataas po, nasa 90 plus po ‘no and in addition to that, ang University College of Law[sic], that is if I’m not mistaken also commissioned a study at 92% naman po ang compliance ng mga Pilipino when it comes to wearing of masks. So mataas naman po, kinakailangan lang patuloy na pagpapaalala sa ating mga kababayan at siguro po mas maigting pang pagpapatupad lalo na sa mga pampublikong mga lugar.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Sir, later on can we get the media brief background of the study, maybe if you could just send it in the thread para lang malaman namin iyong methodology, if that’s all right? +

SEC. ROQUE:  Luma na po yata na study iyan ‘no, matagal na po iyang study na iyan but I will say that we commissioned another one.

JOSEPH MORONG/GMA7:  And?

SEC. ROQUE:  Hindi pa po lumalabas ang resulta. But I understand the survey was conducted in the month of November.

JOSEPH MORONG/GMA7:  And wala pang result iyon sir whether…

SEC. ROQUE: Tama, wala pa kaming feedback.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Sir, can I go to Director Domingo please?

SEC. ROQUE: Yes, please.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Sir, good afternoon. How are you?

FDA DIRECTOR GENERAL DOMINGO:  Hi, Joseph.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Hello po, sir. Sir, okay, I’m interested about the clinical trials. I understand there’s two na nag-a-apply, but you also mentioned – well this is with regard to the EUA – some were inquiring already if they can apply for the EUA. May we know who these vaccine manufacturers, first?

FDA DIRECTOR GENERAL DOMINGO:  Okay. I think, we have received emails of inquiry from AstraZeneca and I think Pfizer is also interested to apply for EUA and of course Sinovac nagtatanong na rin sila, kasi Sinovac also has a pending application for a clinical trial with us ‘no. And most of them naman talagang naghihintay na rin noong EUA guidelines natin so I think they’ll be applying soon.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Sir, with regard to Sinovac and Clover’s clinical trials, what’s keeping us from giving the go signal? If you can disclose kung ano iyong kulang nila and ano iyong target natin na schedule if you can say that for the clinical trials in the Philippines, for these two at least?

FDA DIRECTOR GENERAL DOMINGO:  Well, iyong Sinovac, sila iyong first eh na nag-apply towards the end of October if I’m not mistaken, and almost complete na talaga iyong kanilang application form. I think our regulators are just asking for a few certificates kaya lang galing sa China pa eh, coming from China, just some certifications on the product. And then the one, Clover – a month later si Clover and that is now under evaluation. So I believe that might be ready, maybe in a couple of weeks as long as they complete all of the documentary requirements.

JOSEPH MORONG/GMA7:  And the target date for implementation if ever, maybe January?

FDA DIRECTOR GENERAL DOMINGO:  Probably January puwede na iyan, oo. Iyon lang talaga, hinihintay na lang namin iyong konting papel.

JOSEPH MORONG/GMA7:  Okay, sir. Thank you for your time. Secretary Roque, thank you for your time.

SEC. ROQUE: Thank you, Joseph. Back to Usec. Rocky, please.

USEC. IGNACIO: Yes, Secretary. Question from MJ Blancaflor: Dr. Tony Leachon said this morning that the Palace did not answer his question as to why the government is eyeing to purchase vaccines from Sinovac despite the supposed lack of efficacy and safety data. He also said he was not surprised with your comments yesterday since the government is not open to criticisms. Ano po ang masasabi ninyo rito?

SEC. ROQUE: Unang-una, nasagot na po ang dahilan kung bakit kumukuha tayo ng Sinovac kasi iyon lang po talaga ang magbibigay ng supply sa lalong mabilis na panahon at hindi naman po natin bibilhin iyan kung hindi sasabihin ng FDA na ito ay ligtas at ito po ay epektibo.

Pagdating po sa kritisismo, hindi po, tinatanggap po natin ang kritisismo huwag lang po doon sa mga nagnanasa na makaposisyon at naninira ng iba para makakuha ng posisyon sa gobyerno.

USEC. IGNACIO: Question from Virgil Lopez of GMA News Online: Will the Palace instruct the Department of Foreign Affairs to file a communication with the ICC to refute the findings of the ICC prosecutor?

SEC. ROQUE:  Ay, hindi po iyan trabaho na ng DFA dahil wala na nga pong hurisdiksiyon ang ICC sa katauhan po ng ating Presidente at kampante po kami na with jurisprudence in the ICC, wala pong dahilan para magpatuloy sa examination ang prosecutor ng ICC.

USEC. IGNACIO: Palace reaction po: Nearly half or 48% of Filipino families said they considered themselves poor while only 16% reported ‘feeling not poor’ according to the November 2020 survey by the Social Weather Station.

SEC. ROQUE:  Well, nakakalungkot po talaga iyan at iyan ay epekto nang pagpatuloy na lockdown natin at quarantine dahil nga po sa pandemya. Ang Christmas gift na lang po na maibibigay natin sa lahat ay iyong pag-asa na matatapos na nga po itong pandemyang ito dahil nandiyan na ang bakuna. Ginagawa natin ang lahat para maibigay ang mga bakuna sa mga Pilipino, kahit ano pang halagang iyan at dahil alam natin na ito lang po ang tunay na solusyon sa pandemyang ito. At matapos po ang pandemya, lahat po tayo makakabalik na po tayo sa ating mga hanapbuhay at bababa po iyong kahirapan.

USEC. IGNACIO: Thank you, Secretary.

SEC. ROQUE:  Pia Rañada, please.

PIA RAÑADA/RAPPLER:  Sir, just on the ICC report, sir. Just the finding ‘no that they said that they found basis to say that there were crimes against humanity committed in relation to the drug war. Sir, is this proof that what critics have been saying all along are correct that the President’s war on drugs is tainted by human rights abuses?

SEC. ROQUE:  That’s grossly misleading, Pia, because precisely the press release is that they will decide by mid of next year whether or not they will proceed to preliminary investigation. So the question is based on a misleading fact and therefore I cannot respond to a misleading question.

PIA RAÑADA/RAPPLER:  But, sir, it’s in the report itself that they found reasonable basis to say that there are—

SEC. ROQUE: I think so, precisely they would have announced already whether or not they will proceed to preliminary examination. There was no such announcement.

PIA RAÑADA/RAPPLER:   But, sir, even then, it’s still a different—parang an advanced or a, kumbaga, parang a development in the way that the ICC is handing the case. And critics nga are saying that, you know, this is … this may not be the investigation itself but it’s something that, you know, shows that there’s reason for the ICC to consider that investigation. So my question is, sir, what will the government do about it? I mean, critics see this as a sort of affirmation in a way that what they’ve been saying ‘di ba, it’s not just out of thin air because the ICC itself is considering their complaints and is saying that there is a reasonable basis to look into these claims. So, will the government respond—

SEC. ROQUE:  I’ve responded—

PIA RAÑADA/RAPPLER:  Is it just going to [overlapping voices]…

SEC. ROQUE:  I have responded. The question is misleading, and I will not answer misleading question. The announcement is the decision whether or not they will proceed to ask the pre-trial chamber for authorization to proceed to a preliminary examination will be out next year. So there is no finding to speak of. Besides, as I’ve said, they can do what they want pero hindi kinikilala ng Presidente ang hurisdiksiyon at mayroon na pong desisyon ang ICC chamber. So sa akin lang bilang abogado, the prosecutor cannot ignore that jurisprudence na hindi magpapatuloy ang imbestigasyon kung hindi naman po magiging successful dahil walang kooperasyon.

PIA RAÑADA/RAPPLER: Okay. Sir, going naman, sir, to the face-to-face classes, sir. You showed a timeline of the events that will take place in January. Sir, so does this mean, sir, iyong January 11 to 23 that’s the only time when the face-to-face classes will happen?

SEC. ROQUE: Yes, January 11 to 23.

PIA RAÑADA/RAPPLER: And then, sir, do we know what will happen if the DepEd and DOH see that it was safe—I mean, will this mean that the rest of 2021, we will see face-to-face classes in those low-risk areas?

SEC. ROQUE: Naku, I cannot read the future. So let’s wait for the pilot and let’s see what happens.

PIA RAÑADA/RAPPLER: Okay. And then, sir, on the face shield requirement. Sir, you mentioned that this is in order to avoid a surge in holiday cases. So does this mean that at a certain point ay ili-lift po iyong face shield requirement or this will be forever, like for an indefinite period of time?

SEC. ROQUE: Alam mo kasi halos lahat naman tayo ay mayroon na tayong face shield eh kasi hindi ka makapagtrabaho, hindi ka makapunta sa mall kung walang face shield. So ang riyalidad, lahat tayo mayroon ng face shield; ang bagong rule na lang is isuot kapag lalabas ng bahay.

So I don’t think it’s an issue of cost anymore kasi I doubt kung mayroon pang tao na walang face shield. So let’s just say, it is added protection at it is here to stay hanggang tayo po ay mabakunahan. At hindi naman po siguro magrireklamo ng mahal ‘no dahil limang piso na lang po ang face shield ngayon.

PIA RAÑADA/RAPPLER: Hindi, sir, hindi iyong cost. It’s more of the timeframe. Will this be requirement forever until mawala iyong pandemic or just for the holiday season?

SEC. ROQUE: Hindi ko po alam ‘no. Pero ang sinasabi ko nga, whether be it for the holiday  or for a longer period of time, you know, mayroon na tayong face shield, gamitin na lang for added protection dahil mayroon naman pong studies that show na talagang nai-improve ang chances of avoiding the disease kapag sumuot ng face shield not just the facemask.

Okay. Thank you very much, Pia. Yes, Usec. Rocky please.

USEC. IGNACIO: Okay. Secretary, question from Kris Jose of Remate: Clarification lang daw po, tama po ba na mas pabor ang Malacañang sa Sinovac vaccine ng China kumpara po sa ibang vaccine na mas mura gaya ng Pfizer tapos mas maraming bansa na ang nag-approve dito? Ano po ba ang basehan ng pagbili ng vaccine; kasama po ba ang pagkunsidera sa presyo ng bakuna?

SEC. ROQUE: Lilinawin ko pong muli: Dalawa po ang criteria natin – dapat ligtas; dapat epektibo.

Ang problema, gustuhin man natin ang Pfizer, eh wala naman tayong makuha para sa first quarter. Ang tina-target ng delivery ng Pfizer na hindi pa natin alam kung ilan ay sa second at sa third quarter. At maraming hindi na makakaantay ng second to third quarter.

Kaya nga po, lahat po iyang mga batas natin sa procurement, eh iyan naman po ay based on human experience sa panahon ng pandemya, health emergency, bibilhin natin ano ang mabibili natin. At sa ngayon po, ang talagang nagbibigay sa atin ay ang bansang Tsina dahil nagkaroon nga po ng kasunduan din si President Xi na ishi-share ng China ang bakuna na magagawa sa China.

Pero ganiyan din po ating kasunduan sa Rusya; ganiyan din po ang ating kasunduan sa India. At siyempre po, kung makakakuha tayo ng Pfizer, ng AstraZeneca at nakakuha na nga iyong pribadong sektor ng AstraZeneca na balita ko ay mapaparami pa, at saka Moderna and Johnson and Johnson, well and good po.

Pero ngayon, the market is really demand-driven and we will get what can procure, wala po tayong favorites.

USEC. IGNACIO: Opo. Question mula naman kay Maricel Halili ng TV5: Senator Gatchalian calls for the replacement of TRB’s head following its failure to address heavy traffic caused by cashless toll collection. He said the executive director is not doing his job. Do you support the statement, should the TRB’s head be replaced?

SEC. IGNACIO: I will not comment for the time being dahil hindi ko po alam kung ano iyong hindi nagawang katungkulan ng ating TRB head. Sa ngayon po, alam ko, patuloy po ang pag-uusap sa panig po ng operator at ng mga lokal na pamahalaan. Inaantay lang po natin kung anuman ang magiging kasunduan nila.

Pero pagdating po sa TRB, may hurisdiksyon po talaga ang TRB at hindi ko lang po sigurado kung iyong kontrobersiya na ito ay mapapaloob po sa kapangyarihan na ibinigay sa TRB. Let me check on that.

USEC. IGNACIO: Opo. Second question niya: Senate adopts a resolution asking DOTr to suspend the implementation of cashless transaction on toll ways stating that implementors are not equipped to make the transaction. What’s your thought on this? How will this affect the government’s effort to minimize spread of COVID?

SEC. ROQUE: Well, the question po has become moot and academic dahil tumatanggap na po muli sila ng cash. And I regularly pass through NLEX and TPLEX, so mayroon na po silang cash collection booths.

USEC. IGNACIO: Iyong question naman po ni Ace Romero, nasagot ninyo na about sa tweet po ni Secretary Locsin. Ang susunod pong tanong mula naman po kay Jam Punzalan ng ABS-CBN para po kay Usec. Domingo: Na-submit na po ba sa inyo ang application ng Janssen? And may update na po ba tayo sa iba pang vaccines under evaluation?

FDA DIR. GEN. DOMINGO: Wala pa po. Iyong sa Janssen, hinihintay pa namin. Although, mukhang pumasa na daw sila sa vaccine expert panel ng DOST, meaning may endorsement na po sila para sa kanilang clinical trial. Hinihintay pa po namin iyong official application nila sa FDA.

At iyon nga po, ang pending pa rin natin ngayon ay iyong sa Clover at saka sa Sinovac dahil may mga kulang pa po silang dokumento na hinihintay lang natin i-submit.

USEC. IGNACIO: Question mula naman po kay Cedric Castillo para pa rin kay Usec. Domingo: Given that COVID vaccines and candidate vaccines can prevent disease pero maaari pa rin namang mag-contract ang virus at maging carrier ang isang nabakunahan. Ano po ang posisyon ng FDA dito at ano po ang maaaring abiso sa publiko?

FDA DIR. GEN. DOMINGO: Opo ‘no. Kung babasahin po ninyo iyong mga EUA na binigay ng Estados Unidos na nauna, halimbawa dito sa Pfizer, nakalagay doon na there’s not enough evidence to show kung mayroon pa ring possibility na maging carrier or nag asymptomatic disease ang ibang mga tao.

Ang alam po natin ay napi-prevent niya, halimbawa, 90 to 95% ng mga pagkakaroon ng symptomatic na sakit ng COVID. So iyon pong iba—ibig sabihin po, talagang mag-iingat pa rin tayo even after the vaccination ‘no and we have to remember na hindi naman po agad na umiepekto rin ang bakuna. So kahit bakunahan po tayo, talagang for the first 14 to 28 days, we will have to be very careful. And since we need to know more about the vaccines and the carrier status, mayroon pa rin po talaga tayong mga hygiene practices na we will need to do even after the vaccination.

USEC. IGNACIO: Opo. Secretary Roque, may pahabol lang po si Marichu Villanueva ng Philippine Star about sa tweet po ni Secretary Locsin: So what happened daw po na with our Pfizer supply?

SEC. ROQUE: Ang alam ko po magsu-supply pa rin ang Pfizer sa atin at ito nga po ay inaasahan na darating ng between second and the third quarter of 2021.

USEC. IGNACIO: Thank you, Secretary.

SEC. ROQUE: Thank you. We go to Trish Terada, please.

TRICIAH TERADA/CNN PHILS: Hi! Good afternoon, Secretary. Good afternoon, Sir Domingo po. Sir, before I move to my main questions po, una lang sir, iyong doon sa wearing of face shields, is there going to be a penalty kung hindi po magsuot or kung makalimutan magsuot ng face shields?

SEC. ROQUE: We can only enforce it. Nasa lokal na pamahalaan po ang pagpapataw ng parusa – Nullum crimen, nulla poena sine lege.

TRICIAH TERADA/CNN PHILS: Sir, dito po sa face-to-face or limited face-to-face classes, ano po ang naging consideration or nag-prompt sa Pangulo to try this set up out?

SEC. ROQUE: Well, kasi nga po ito ay para sa low COVID areas, it is a pilot and it has to be consented to by the parents and the LGU. Ano iyong primary consideration? Kasi alam natin na talagang itong ginagawa nating blended learning is far from ideal. At ang ideal pa rin talaga is face-to-face. So we’re trying to see we can live with the virus at malalaman po natin kung pupuwede nga lalo na doon sa mga areas na talagang wala namang COVID na.

TRICIAH TERADA/CNN PHILS: Sir, iyong isa pong private hospital’s group actually warned that there are not enough health care workers to accommodate the possible increase of COVID-19 patients after the holiday season if maging sobra nga raw po iyong pagtaas. Is the government ready for a potential hospital care crisis po when a COVID surge happens?

SEC. ROQUE: Right now, we do not see the crisis because lahat po ng ating critical care capacity is not even in an alarming stage.

So, in fact, kahapon po iyong latest figures natin, ang alam ko po mga 60% capacity ang ating ICU kung hindi ako nagkakamali, so, marami naman po tayong espasyo. Pero ang sinasabi ko nga po huwag nating hangarin na tayo ay mangailangan ng espasyo dahil ang gusto natin ay Merry Christmas and a Happy New year and not a stay in the hospital

TRICIAH TERADA/CNN PHILIPPINES:  Sir, with that kasi magbubukas na rin po iyong Simbang Gabi or magsisimula na po siya bukas, any reminder, sir, for mass goers and even the LGUs in terms of implementing iyong ating minimum health standards?

SEC. ROQUE:    Well, buo po ang tiwala natin sa mga simbahan, sa Simbahang Katolika na ipatutupad po iyong existing guidelines – 30% capacity and may distancing po sa mga upuan. At siyempre po kinakailangan lahat ng magsisimba naka-mask, naka-face shield, kinakailangan mag-disinfect at kinakailangan walang kahit sino na mayroong sintomas ay magsisimba.

So, alam ko naman po na bilang mga Kristiyano importante itong Simbang Gabi. Pero dahil tayo nga po ay mga Kristiyano, mayroon din tayong obligasyon na pangalagaan ang ating kalusugan dahil sinasabi nga po sa Bibliya, ang ating mga katawan ay templo ng Panginoon.

So, alagaan po natin, ingatan po natin ang pagkakasakit sa pamamagitan ng mask, hugas. iwas.

TRICIAH TERADA/CNN PHILIPPINES:   Sir, my last question is either for you or Director Domingo or sa PS-DBM guest po natin. Iyong about lang po doon sa Pfizer vaccine, because if we really wanted this Pfizer vaccine, were there efforts previously or earlier to reach out to them specially doon, sir, sa early stages nang paggagawa pa lang ng bakuna. Because I understand, sir, for example Singapore, their Prime Minister said that they are working silently in the early days pa lang po noong pagbuo nitong bakuna ng Pfizer. Kasi sir, hindi po ba advantage ito ng mga rich countries na maaga po silang kumilos or nag-negotiate with Pfizer for example?

SEC. ROQUE:    Naku po! Malinaw na malinaw po na no less than our Secretary of Foreign Affairs negotiated with his counterpart in the US, Secretary Pompeo, para tayo po ay magkaroon ng supply ng Pfizer. So, hindi naman po tayo nagkulang diyan at mayroon talaga pong kasunduan na bibigyan tayo ng Pfizer, ang issue nga lang po – when?

Pero ang kasunduan po ay January pa po – January darating sa Clark? Well, anyway ang tinatanong ko when the negotiation took place. Pero alam ko po maaga pa nakipag-negotiate na po si Secretary Locsin dahil naaalala ko po iyang meeting na iyan pero maagang-maaga pa po in 2020 eh nakipag-negotiate na po si Secretary Locsin. Hindi lang nakipag-negotiate, nakipagkasundo pa na bibigyan tayo ng Amerika ng Pfizer.

TRICIAH TERADA/CNN PHILIPPINES:   Thank you, Secretary. Salamat po.

SEC. ROQUE:    Usec. Rocky, please. Thank you, Trish.

USEC. IGNACIO:   Question from Pia Gutierrez, ABS-CBN: May identified areas na ba for the possible resumption of face-to-face classes?

SEC. ROQUE:    Kagaya po ng binasa ko sa timeline, ang selection po will be done by the Secretary on December 28.

USEC. IGNACIO:   Question from Tina Mendez of Philippine Star: Did President Duterte give the order for the PNP to arrest Christmas party goers who will violate the IATF quarantine guidelines? PNP Chief General Sinas announced this new order to his men today.

SEC. ROQUE:    Wala naman pong ganoong order, pero katungkulan po iyan ng kapulisan na ipatupad po ang ating mga quarantine restrictions.

USEC. IGNACIO:   From Tina Mendez pa rin po ng Philippine Star: Ano daw po ang ginagawa ng FDA sa COVID-19 vaccine na nasa black market? Namu-monitor po ba ng FDA ang ganiyang reports?

DR. DOMINGO: Opo. Naka-ilang raid na nga po kami ng mga clinic pero wala naman po kami pang nahuhuli. Kapag may mga reports, we always go and check – iyong regulatory enforcement unit namin.

Pero wina-warn po namin lahat kayo, kapag ho may nakita kayong binibenta o inilalako, huwag po ninyong ipapaturok iyan dahil wala pa po talaga tayong registered or allowed/authorized vaccine dito sa Pilipinas.

So, kung pumapasok man po iyan – illegal, hindi natin alam kung saan siya dumaan, kung paano siya na-handle and it might not be safe for you to have yourself injected. Huwag po, hindi pa po talaga, wala pa pong bakuna dito sa atin!

SEC. ROQUE:    At kapag binili ninyo po iyan sa black market hindi ninyo alam kung peke iyan, baka tubig lang iyan, magbabayad pa kayo ng napakamahal para sa tubig na ituturok sa inyo.

USEC. IGNACIO:   Question from Ace Romero for Secretary Roque daw po: You mentioned we are buying Sinovac because we cannot immediately buy doses from AstraZeneca, Pfizer, and Moderna. But is the government ready to wait given that data on safety and efficacy of Sinovac vaccine seem to be lacking at least for now? If yes, how long? How do you balance the need to—

SEC. ROQUE:  Ace—

USEC. IGNACIO:   Sige po.

SEC. ROQUE:    Well, kagaya ng sinabi ni Dr. Domingo, wala naman po tayong gagamiting bakuna na hindi napatunayang ligtas at epektibo. So, kung wala pa po iyong third clinical trial nila eh hindi po natin magagamit iyan.

USEC. IGNACIO:   How do you balance daw po the need to ensure that Sinovac vaccines are safe and effective and at the same time satisfied the directive of the President on immediate access to vaccines?

SEC. ROQUE:    There is no balance whatsoever. Kinakailangan napatunayan munang ligtas at epektibo bago natin bibilhin at gagamitin.

USEC. IGNACIO:   From Johnna Villaviray/Asahi Manila: About wearing a full face shield over, a must in public places. Does this mean when you go to the street outside your house you have to wear a face shield? How about the common areas in condos and private villages?

SEC. ROQUE:    Yes, it is now required. Alam mo sa common areas required naman talaga iyan dahil enclosed iyan. Yes, as soon as you leave your house, wear face shield. Mayroon na naman tayong lahat niyan.

USEC. IGNACIO:   From Sam Medenilla, Naka-submit na po kaya ang Congress ng 2021 National Budget sa Office of the President?

SEC. ROQUE:    Wala pa rin po. Wala pa rin po pero huwag po kayong mag-alala. Ang sabi naman sa akin kagabi ni Secretary Wendel, nakakakuha naman siya ng advance copy at maski hindi pa formally submitted ay napag-aralan na at medyo alam na ng DBM kung ano iyong mga line items na posibleng i-veto ng Presidente. Ibig sabihin, hindi po tayo maaantala doon sa pag-aaral dahil napag-aaralan na po at inaasahan pa rin natin mapipirmahan po ang budget para maging epektibo sa a-uno ng Enero.

Mayroon po sa akin nagsabi pero ayaw ko muna pong i-identify, pero kampante po na kung maisa-submit nga kung kailan ipinangako ng Kongreso iyong budget eh hindi naman po aabot ng Pasko at mapipirmahan na iyan ng Presidente.

USEC. IGNACIO:   Follow-up lang niya, Secretary, in case lang po may sagot pa: How long po kaya ang itatagal ng review of the 2021 National Budget at kino-consider na po kaya ng palace ang possibility daw po ng reenacted budget for next year?

SEC. ROQUE:    Wala pong kinu-consider na reenacted budget. Kakasagot ko lang po kanina, sinabi po sa akin ni Secretary Wendel may mga advance copy naman siya na natanggap at alam na po niya, napag-aralan na po nila. More or less alam na nila kung ano iyong mga probisyon na baka kuwestiyunin ng Presidente.

So, iyan din po iyong aking inaalala noong, kahapon ba iyon, na baka wala ng sapat na panahon pero ang sabi naman ni Secretary Wendel, huwag nang mag-alala dahil napag-aralan na namin on the basis of the advance copy.

Now, siyempre po, in fact, kagaya ng aking sinabi ayaw ko lang i-quote kung sino iyong nagsabi sa akin, it was not Secretary Wendel Avisado, we are even planning a ceremonial signing of the budget before Christmas. Ayaw ko na lang po magsabi kung kailan exactly.

USEC. IGNACIO:   Thank you, Secretary.

SEC. ROQUE:    Thank you very much. Okay! Wala na po tayong mga katanungan. As usual, sabi ko sa inyo napakadami nating balita ngayon. So, nagpapasalamat po kami sa ating mga naging resource persons, Usec. Domingo, Director General ng FDA; Usec. Lao ng PS-DBM.

Maraming salamat sa lahat ng ating mga kasama sa Malacañang Press Corps. Maraming salamat sa iyo, Usec. Rocky.

So, mahigit isang oras po ang ating ginugol para sa diskusyon tungkol na naman sa bakuna. Alam ninyo po dito sa press briefing puro bakuna ang pinag-uusapan natin dahil alam natin na tanging bakuna lang ang magtatapos nitong pandemyang ito.

Sa ngalan po ng inyong Presidente Rodrigo Roa Duterte, ito po ang inyong Spox Harry Roque na nagsasabing: Huwag po kayong mag-alala, magbabakuna na at babalik na tayo sa dati nating mga buhay.

Magandang hapon po sa inyong lahat.

 

###

 

 

 

 

—

SOURCE: PCOO-NIB (News and Information Bureau-Data Processing Center)