SEC. ANDANAR: Pilipinas, ang desisyon ng Senate Committee on Finance na bawasan ang budget ng National Task Force to End Local Communist Armed Conflict o NTF-ELCAC ay binati nang pagkadismaya ng ilang mga mayor at gobernador sa ating kapuluan. Ang malaking epekto daw kasi ay sa Barangay Development Program nito; ano nga ba ang Barangay Development Program?

Ito ay ang programa ng NTF-ELCAC na layuning paghatid ng kaunlaran sa nga barangay na dati ay mga sentro ng kaguluhan at kahirapang hatid ng insurhensiya. Madalas sa mga ito ay nasa malalayo na bahagi ng mga munisipyo at lungsod natin.

Ang apela ng ilang local chief executives natin ay ibinahagi sa ating programang Network Briefing News. Ito ang piling bahagi mula sa mga panayam kina Davao Oriental Governor Nelson Dayanghirang at Abra Governor Joy Bernos.

DAVAO ORIENTAL GOV. DAYANGHIRANG: Napakalaking balakid sa pag-develop ng Davao Oriental iyong dahil sa malaking kaguluhan, iyong presensiya partikular ng mga New People’s Army. Kaya naman gumawa tayo ng iba-ibang programa tulad ng ‘Nagkakaisang Lingkod Bayan ng Davao Oriental’, iyong EO 70 ‘no, Executive Order 70 ni Presidente Rodrigo Duterte – pinupuntahan natin iyong mga malalayong lugar at whole-of-the-nation dinadala natin iyong iba-ibang ahensiya ng ating gobyerno upang mas mapalapit na maibigay natin iyong serbisyo na kinakailangan ng ating mga kababayan ‘no.

May kasabihan nga na para sa akin hindi solusyon sa kaguluhan ang baril at bala ngunit winning the hearts and minds of the masses, iyon ang pinakaimportante – mapalapit sa atin iyong mga tao ‘no. Kaya naman sa kasalukuyan ay tahimik na po ang probinsiya ng Davao Oriental. In fact I’m waiting before end of this year na baka maideklara na ng Philippine Army na insurgency free ang probinsya ng Davao Oriental.

Sa kasalukuyan napakaganda na ng ating programa especially iyong programa natin sa ELCAC ‘no. Napakalaking bagay ang binibigay ng national government sa mga barangay na conflict-affected areas na kung saan maibigay natin ang solusyon sa problema ng ating mga sambayanan.

Sana naman sa ating mga mahal na mga senador ‘no, huwag ninyong ipagdamot ang development, ang kapayapaan upang maangkin na natin ang tunay na kapayapaan dito sa ating mahal na bansa.

ABRA GOV. BERNOS: Bata pa lang ako problema na iyang insurgency, problema na namin iyong mga NPA na lumalapit sa mga community na parang sila iyong—ang front nila is sila iyong nakakatulong sa mga tao hindi ang gobyerno dahil lang sa walang nararamdaman iyong mga tao lalung-lalo na sa mga malalayong lugar, walang nararamdaman na serbisyo ng gobyerno noon kaya sila sumusuporta sa mga terorista, sa mga ibang grupo na kumakalaban sa gobyerno. So iyon ‘yung naging problema namin dahil walang daan, walang serbisyo na nararamdaman ng mga tao na malayo sa sentro or malayo sa parang capital town, ganoon. Kaya ang tendency nila is nakukuha – nakukuha or napi-persuade sila ng ibang grupo to join sa ibang grupo at maging terorista. Sila iyong parang lumalaban na ngayon sa gobyerno.

And now here comes EO 70, the creation of National Task Force-ELCAC na nag-create naman ng parang [garbled] program which is itong Barangay Development Program na iyon ‘yung nakikita kong effective bakit maraming surrenderees natin, maraming—kasi iyong mga supporters ng NPA, parang nagsu-surrender na sila sa atin. So iyong supporters, sila lang iyong mga inuutusan ng mga grupo na bumili ng mga kailangan nila para iakyat sa bundok – iyon ‘yung mga militia ng bayan natin.

So dahil sa ELCAC, dahil sa support nitong Barangay Development Program, unti-unti naming na-convince na ang gobyerno ang mismong makakatulong – ang totoong makakatulong sa kanilang pangangailangan. So maraming natulungan itong programa na ito, maraming daan na na-build or na-construct dahil sa programa na ito, maraming water system na naibigay sa mga tao dahil sa programa ng SBDP. Iyon ‘yung parang panawagan lang namin na huwag tanggalin iyong ELCAC, huwag tanggalin iyong SBDP program ng National Task Force-ELCAC.

Iyong program ng ELCAC na iyon very effective sa mga upland municipalities natin, sa mga affected ng mga NPA, ng mga iba’t ibang grupo na walang [garbled] sa gobyerno natin. National ELCAC [garbled] nakatulong ito to convince them to come back to the government, to convince them na ma-realize din nila na iyong government ang nakakatulong sa kanila – hindi iyong ibang grupo [unclear] iyong mga terorista.

[Unclear] iyon nga, ang panawagan ko to the national government, iyon sana may continuity ang programa ng Support to Barangay Development Program ng National Task Force-ELCAC kasi napakamalaking tulong nito sa amin to convince other people lalung-lalo na iyong mga sumusuporta sa mga terorista sa province namin. And siyempre I would like to express our gratitude to the national government to all the assistance na binibigay nila sa Provincial Government of Abra and all the Municipal Government of Abra ng iba’t ibang munisipyo dito sa Abra.

SEC. ANDANAR: Narinig ninyo po sina Governor Nelson Dayanghirang ng Davao Oriental at Governor Joy Bernos ng Abra. Sa Network Briefing News man maging dito sa Cabinet Report, sinisikap natin na mabigyan ng pagkakataon na makita at marinig ang mga pananaw mula sa mga bahagi ng ating kapuluan na ‘di masyadong naku-cover ng Metro Manila-based media networks natin.

Kaya ngayong gabi, titingnan natin ang Barangay Development Program mula sa pananaw ng mga LGU kung saan ipinatutupad ang mga ito. Makakasama natin mula sa Luzon: sa Abra De Ilog, Occidental Mindoro si Mayor Eric Crisostomo; mula sa Visayas: Escalante City, Negros Occidental si Mayor Beboy Yap; at mula sa Mindanao: North Cotabato si Governor Nancy Catamco.

Ang Barangay Development Program ng National Task Force to End Communist Armed Conflict o NTF-ELCAC mula sa pananaw ng mga Local Government Units ang paksa natin ngayon. Ito po ang inyong Communications Secretary Martin Andanar, welcome to The Cabinet Report.

***

SEC. ANDANAR: This is The Cabinet Report. Magsimula tayo sa pangungumusta sa Barangay Development Program ng NTF-ELCAC sa Luzon. Mula sa Abra De Ilog sa Occidental Mindoro, makakasama natin si Mayor Eric Crisostomo. Magandang gabi, Mayor Eric!

ABRA DE ILOG MAYOR CRISOSTOMO: Yes. Good evening Sec. Martin at sa lahat ng mga nanunood dito sa The Cabinet Report.

SEC. ANDANAR: Tell us a bit about Abra De Ilog, Mayor.

ABRA DE ILOG MAYOR CRISOSTOMO: Yes. Abra De Ilog is on the northern tip of Mindoro Island, it’s about 2 hours away by boat from Batangas City pier and we are west of Puerto Galera and our land area is about 72,000 hectares ano, malaking area siya; and we are comprised of—right now we have 40% IP Mangyan communities ano in the 2019 survey when it used to be only 23% in 1998. And we have 19 waterfalls strewn all over the island and that’s one of the features and we are blessed with pristine rivers and forests land as well, Sec. Martin.

SEC. ANDANAR: Ano po ang pinagkakakitaan ng mga tao diyan?

ABRA DE ILOG MAYOR CRISOSTOMO: We are second class municipality and our agricultural products here are mostly rice and corn and we have vegetables and fruits ano and coconuts – we have lots of coconuts. And our fishing and coastal livelihood is doing brisk enough to support our population and enough also have some income from outside trade and outside selling of them. And we have some industries like banca making and things like that.

SEC. ANDANAR: Pakikuwento po sa amin ang inyong naging problema sa communist armed conflict.

ABRA DE ILOG MAYOR CRISOSTOMO: There was a time, in May 4, 1988, iyong aming munisipyo then ay na-run over ng mga NPAs, it was taken over and the responding troops – it was the PC during that time ay nagkaroon ng casualty ano. Iyong mga rumiresponde sana para ma-take back iyong municipality ay na-ambush sila, na kinamatay ng isang bagong graduate lang na tinyente from the PMA – si Lieutenant Ortiz at some of his men ano.

And after that there were several instances also in the early ‘90s and in the mid ‘90s ay may mga officers of the PNP and soldiers who also perished from encounters and ambushes of the NPA. Malakas iyong impluwensiya nila during that time, even in the early 2000’s marami ho silang mga presence ho doon and the people were virtually under the grip of the NPA. They were always fearful of the NPA and lahat po ng mga kinikilos nila ay should be always in accordance of what the NPA desired it to be ano.

May coexistence with the local government pero iyong kanilang—iyong chilling effect noong kanilang presence ay talagang napaka-felt ano. Marami nga—noong 2004 if I’m not mistaken, iyong aming Chief of Police, si Captain Pacaul ay pinatay doon sa bayan mismo ng poblacion ng Abra De Ilog. So mahirap iyong kalagayan po noon, may mga ilang mga leaders, peasant leaders ang napatay din dahil sa kagagawan ho ng mga NPA noong panahon na iyon. Kaya ho talaga iyong mga tao that time, they were living in fear of the terrorist group of the NPA, Sec. Martin.

SEC. ANDANAR: At kumusta po ang sitwasyon sa Barangay Wawa, Mayor?

ABRA DE ILOG MAYOR CRISOSTOMO: Ang Barangay Wawa and its outskirts is considered as a geographically isolated and depressed area ‘no so mostly mga katutubo nandidiyan, mga Mangyans. And iyong ating facilities for electrification ay hindi pa nakakaabot, ito ‘yung mga nasa fringes na ho ito ano, along the coast, doon sa mga mountainous areas, Sec. Martin ano. And I think it’s a violation of their human rights that up to this point in time ay hindi pa ho sila naaabot ng kuryente at napakalaking bagay po sa kanila na magkaroon ng kuryente.

At hindi lang po street lights, mayroon ho ‘ata itong component na parang solar charging station for their cellphones in particular, Sec. Martin. These are very important for them especially those students, the IP students who have to do study and research for online classes and to submit their modules ano, they have to research through online methods. Kailangan nila ng kuryente, kailangan nila ng signal – iyon ang pangangailangan nila bukod sa ilaw, Sec. Martin.

SEC. ANDANAR: Mayor Eric, bakit po napili na maging tulong ng BDP ang pagpapalagay ng street lights?

ABRA DE ILOG MAYOR CONSTANTINO: Kung sa Brgy. Wawa lang, napakalaki ng impact nito ‘no dahil sa ibang mga barangay din namin na naging beneficiaries ng SBDP NTF-ELCAC po, ang iba sa mga hiningi nila bukod sa solar street lights at charging stations ay mga farm to market roads. Ang impact po niyan ay mayroong kasabihan, Sec. Martin, na talagang “Where the road ends, insurgency begins,” and it is also true with respect to the light. Kapag nawalan ng kuryente, nakikita mo, diyan po namumugad iyong mga sentro de gravedad ng mga NPA, iyong mga space nila, iyong mga recruitment nila. Dahil diyan sa mga lugar na depressed at hindi nararamdaman ang pamahalaan, iyon ang ginagamit po nila na talagang pang-recruit, panira nila sa pamahalaan. Nguni’t ngayon, noong nagkailaw sila, nagkakalye sila, nagka-school sila, nagka-water system sila, ginagawan pa naman ho natin ng paraan iyon ‘no, ito lang iyong mga nasa laylayan na unti-unti na tinanggap, na ginagawa.

Pero ngayon na nagka-NTF-ELCAC, napabilis po ang lahat ng proseso ng mga iyan. Lahat sila ay naniwala, nanalig sa pamahalaan na ang tunay na makakapagbigay ng solusyon sa mga problema nila ay tanging ang pamahalaan lang, Sec. Martin.

SEC. ANDANAR: Ano po ang naging impact ng Barangay Development Program as Abra de Ilog?

ABRA DE ILOG MAYOR CONSTANTINO: There is progress in Abra de Ilog. And in fact, as the second class municipality, iyong aming focus po doon ay water systems and we have roads. But iyong aming budget, Sec. Martin, it’s about, right now, with the NTA (National Tax Allotment), nag-increase po to 289. It’s not enough to answer for all of these massive infrastructure needs like electrifications and roads and water systems, and half of the budget, anyway, goes already to personal services of the bureaucracy. Kaya iyong 20% doon ay halos katiting na lang para mapunta sa mga projects. And with a population of close to 40,000, Sec. Martin, ito iyong mga nasa laylayan, iyong malalayo – ang laki po ng Abra de Ilog, 72,000 hectares po iyan – para maabot po iyan ay kinakailangan talaga ng external funding sources.

And this precisely what the BDP NTF-ELCAC did ‘no, na-fast-track niya iyong external source fundings ho namin ano, kasi naka-program po iyan sa aming Comprehensive Development Plan at lahat po nitong naka-identify na ito is for external funding sources. Ang hirap pong makakuha sa pamahalaan in the regular way. At ito po ay naging express lane, na-fast-track po ito nang pagbaba ng mga external fund source identified projects through the SBDP NTF-ELCAC po. Iyon po ang malaking tulong, Sec. Martin.

SEC. ANDANAR: Kumusta na po ang sitwasyon ngayon sa Abra de Ilog?

ABRA DE ILOG MAYOR CONSTANTINO: In contrast, it’s very heartening to report, Sec. Martin, that ngayon ay bumaba na iyong mga support and iyong mass base ng NPAs sa atin, hindi lang sa bayan ng Abra de Ilog kung hindi sa lalawigan ng Occidental Mindoro. Napakalaki ng pagbabago na nangyari, lalo nang pagpasok ng pamunuan ng Pangulong Rodrigo Roa Duterte. Lalo na nitong 2018, noong pinirmahan niya at minobilize niya iyong whole of nation approach to end local communist armed aggression. Napakaganda ng reaksiyon po ng mga tao dito.

SEC. ANDANAR: Marami po ang bumabatikos sa NTF-ELCAC at sa pondong allocated sana dito. Ano po ang inyong masasabi tungkol dito?

ABRA DE ILOG MAYOR CONSTANTINO: Sir, nakikiusap po ako doon sa ating mga senador na ang balita ko ay from 28 billion ay isa-slash na lang to four billion. If they really intend po on ending the local communist armed conflict, this is the real and effective and the practical and relevant way of doing it. Hindi ninyo ho puwedeng ikumpara ito sa ayuda, hindi ninyo puwedeng sabihin sa ayuda na lang dadalhin iyong pera kasi iba pong programa iyong ayuda, iba ho ang ina-address ng ayuda. Iyong ayuda is answer for the COVID effects, pandemic response, whereas ito pong sa SBDP NTF-ELCAC, this is precisely to combat the insurgency and the roots and the sources of insurgency ho.

Ito po iyong mga evils and ills ng insurgency, iyong sinisira nila sa pamahalaan, ito precisely ang kailangan po natin. Ang napakahalagang component nito, Sec. Martin, ay lahat ng mga proposals po nila, lahat ng mga sinasabi nilang solusyon para manalig sila sa pamahalaan, para iwanan nila iyong paghihikayat ng NPA ay sa kanila manggagaling. Sasabihin nila sa inyo through this planning and consultative process sa ugnayan sa barangay, sasabihin nila kung papaano ang tamang pagtugon at paanong tugon ang kailangan nila sa pamahalaan. At kapag nasabi po nila, iyon po … kapag binaba ho kaagad through the whole of nation approach, magtutulung-tulungan na lahat ng ahensiya i-address lahat ng mga pangangailangan nila at pagkukulang ng pamahalaan. At kapag ito po ay na-address, siguradong wala na hong puwang para makapasok iyong mga paninira at iyong mga panghihikayat ng NPA tungkol sa lahat ng kahinaan at pagkukulang ng pamahalaan.

Iyon po ang kailangan natin ipaliwanag sa mga senador po natin. If they were only on the ground and they can feel the people and they can feel the hardships of how difficult it is for a small as Abra de Ilog to get funding, makikita po nila na ito po ang solusyon. Direkta po, magmula sa national government direkta sa barangay, direkta sa pamayanan ng katutubo, damang-dama po namin ang tulong, damang-dama po namin ang bagsak ng grasya mula sa pamahalaan nasyonal, Sec. Martin.

SEC. ANDANAR: Magbabalik ang Cabinet Report matapos ang ilang paalala.

[COMMERCIAL BREAK]

Welcome back to the Cabinet Report.

Patuloy tayo sa pangungumusta sa Barangay Development Program ng NTF-ELCAC sa Visayas naman tayo ngayon. Mula sa Escalante sa Negros Occidental, makakasama natin si Mayor Melecio “Beboy” Yap, Jr. Magandang gabi, Mayor Beboy.

ESCALANTE MAYOR YAP: Yes, good evening also, Secretary Martin.

SEC. ANDANAR: Pakipakilala po muna sa amin ang Escalante City, Negros Occidental, Mayor Beboy.

ESCALANTE MAYOR YAP: Ito pong Escalante City ay nasa northern part of Negros Occidental. Kung galing po tayo ng Bacolod City, it is 96 kilometers away from Bacolod City. Escalante City po ay sakop ng 1st District of Negros Occidental, so kami po iyong pinaka-last na Cebuano-speaking LGU. Kumbaga sa ano, kami po iyong boundary between the Ilonggo and the Cebuano. Kami iyong pinaka-last Cebuano speaking.

SEC. ANDANAR: Ano po ang pinagkakakitaan ng mga taga-Escalante, Mayor?

ESCALANTE MAYOR YAP: Secretary Mart, ganoon din po, dito sa Negros katulad din sa Escalante, iyong pinaka-main source of living po rito is tubuhan/sugarcane pa rin. Pero ito pong Escalante City medyo malakas po ang negosyo dito at saka iyon nga, kasi ito iyong gateway to Cebu City eh. Halos lahat ng produkto galing Cebu, dumadaan dito sa Escalante papuntang Bacolod. Iyong lahat din ng produkto galing Bacolod or Manila, dito dumadaan po; kapag nag-RoRo sila, dito dumadaan sa Escalante papuntang Cebu.

SEC. ANDANAR: Pakikuwento po sa amin ang inyong naging problema sa communist armed conflict, lalo na sa Barangay Dian-ay.

ESCALANTE MAYOR YAP: Secretary Mart, medyo nakakalungkot po iyong mga eksperiyensiya natin sa NPA. Ito po iyong abang lingkod ninyo, namatayan din po. Iyong tiyuhin ko po, pinatay po ng NPA dati, way back 1989. So medyo mahirap po talaga ang sitwasyon kapag mayroon pong insurgency. Ang mga negosyante po, iyong mga may-ari ng tubuhan, pasan nila lahat po kasi dalawang taxation; mayroon pa silang binabayarang tax sa gobyerno, magbabayad din po sila ng tax doon sa mga komunista. So iyon po ang pinakamalaking problema.

SEC. ANDANAR: Bakit po napiling maging tulong o intervention sa inyo ng DBP ang pagbibigay ng farm tractor?

ESCALANTE MAYOR YAP: Iyon pong mga tao, iyong mismo pong barangay officials at mga tao po ng Barangay Dian-ay. Kinonsulta po iyan ng task force. Noong magkaroon po tayo ng peace summit, iyong nag-surrender po iyong 2,000 plus armed and supporters of the New People’s Army, kinonsulta po iyan. Produkto po diyan ang konsultasyon ng barangay po at saka ng task force.

SEC. ANDANAR: Ano po ang naging impact nitong farm tractor sa Barangay Dian-ay?

ESCALANTE MAYOR YAP: Napakalaki po, Secretary, kasi iyong mga small farmers po, iyong sistema po dito ay nagri-rent po sila. Nagri-rent sila sa malalaking mga planters, iyong may mga tractors, mga farm tractors, eh ngayon po kapag ganoon po, second class citizens. Ang ibig ko pong sabihin, huli po kayo maka-cultivate kasi po uunahin naman po ng may-ari ng traktora iyong kanilang farm, then after po doon na kayo puwedeng mag-rent. Kasama na po diyan iyong medyo mahal po iyong upa kasi negosyo po iyan, may ganansiya. At saka mostly, aabutan ka ng tag-init po, hindi matatapos iyong planting mo kasi iyon nga, wala kang sariling traktora. Ito, malaki pong tulong ito sa mga small farmers.

SEC. ANDANAR: Mayor Beboy, what are your thoughts on defunding the NTF-ELCAC’s Barangay Development Fund?

ESCALANTE MAYOR YAP: Tayo po ay nalulungkot, Secretary Martin. Actually po, itong abang lingkod ninyo, naging kongresista po, naging member po ako ng committee on appropriations, nakakalungkot pong isipin na iyon ngang mga kasama nating mga senador, mayroon nga silang bina-budget, malalaking mga amount, hindi na nila kinukonsulta eh. Hindi na alam kung saan pupunta! Sila lang po ang may alam. Ito po, ito pong funding ng NTF-ELCAC, ano pa ito, maliwanag pa po sa liwanag ng buwan po na kinukonsulta talaga doon sa grassroots. Dumadating talaga at saka siguradong nakakatulong kasi sila mismo po ang tinatanong natin, tinatanong ng task force kung ano po ang proyekto na makakatulong sa kanila.

Kaya ako po, tsina-challenge ko po sila, iyong mga senador po na bumabatikos, nag-defund sa NTF-ELCAC, pumunta kayo dito sa Escalante, tingnan ninyo ang project, kung mayroon pa pong mga anomalya, kung iyong proyekto po ba ay tama po o mali. Sa totoo lang po, kulang pa po ito. At saka, para sa akin po, ito iyong totoong proyekto ng gobyerno na para po talaga sa mga tao.

SEC. ANDANAR: Cabinet Report will be right back after these messages. Tutok lang.

[COMMERCIAL BREAK]

SEC. ANDANAR: You are still with us in the Cabinet Report.

Patuloy tayo sa pangungumusta sa Barangay Development Program ng NTF-ELCAC at sa Mindanao naman tayo ngayon. Mula sa North Cotabato, makakasama natin si Governor Nancy Catamco. Magandang gabi po sa inyo, Governor Nancy.

NORTH COTABATO GOV. CATAMCO: Good evening po, Sec. Martin at good evening po sa lahat ng tagapakinig ng inyo pong programa.

SEC. ANDANAR: Governor Nancy, pakipakilala po muna sa amin ang North Cotabato Province.

NORTH COTABATO GOV. CATAMCO: Alam ninyo po, Sec. Martin, ang probinsiya ng North Cotabato ay isa sa mga landlocked provinces sa ating bansa. Sa gawing hilaga makikita natin ang pinakamataas na bundok sa Pilipinas, ito iyong Bundok Apo na puno ng sari-saring mga puno, bulaklak at hayop. Sa gawing kanluran naman ang malawak na wetland ng Liguasan Marsh na hitik din sa mga isda gaya ng tilapia, hito at dalag.

Ang probinsiya ho natin ay napapalibutan ng iba’t ibang probinsiya gaya ng Bukidnon, Davao, Maguindanao at Davao Del Norte. So, dahil dito halos lahat ng produkto ay dumadaan sa ating probinsiya, ito rin ang rason kung bakit mayaman kami sa kultura at tradisyon dahil mayroon po tayong iba’t-ibang tribu at lengguwahe nakapalibot sa atin.

Malapit sa Mt. Apo po ang probinsiya ng North Cotabato na sagana sa mga likas na yaman gaya ng geothermal energy na ngayon ay ginagamit namin para makalikha ng kuryente. Marami kaming magagandang tourism sites gaya ng Asik-Asik falls, Matigul falls, Paniqui falls at iba pa.

Kinikilala din ang probinsiya bilang top producer ng pagkain gaya ng bigas, prutas, gulay, niyog, saging, kape at ibang mga isdang tabang gaya ng tilapia, hito at dalag no. So, ito ang kinabubuhay ng karamihan sa aming probinsiya, karamihan ay agri-fisheries pa ang kinabubuhay ng mga mamamayan dito.

Pero kahit papaano po ay mabilis din naman ang pag-usbong ng mga industriya na nakapaglikha ng mga trabaho sa mga mamamayan. Pinapatupad din namin ang mga malalaking proyektong imprastraktura na tiyak na mas lalong makakatulong sa pag-usbong ng ekonomiya ng probinsiya gaya ng Central Mindanao Airport at ang Cotabato Agri Industrial Park.

Kaya naitala ng Department of Trade and Industry bilang top 12 sa most competitive provinces sa buong Pilipinas ang probinsiya ng North Cotabato. So, iyon po iyong ano ng ating probinsiya, kahit papaano at least nakilala kung ano po ang mayroon dito sa amin sa probinsiya. So, marami po talaga dito sa amin ay mga farmers at of course iyon pong mga ating agri-fishers na farmers or producers na maliliit.

SEC. ANDANAR: Tells us about North Cotabato’s own experience with the communist armed conflict?

NORTH COTABATO GOV. CATAMCO: Alam ninyo po Sec. Martin, matagal na matagal na po iyong problema na iyan, iyang insurgency problem dito sa amin. Ako noong naging Congresswoman ako talagang nakasama na ito sa ating problema, naalala ko noon, maraming establisyimento ang naisara dahil sa kanilang sobrang pangingikil; maraming imprastraktura ang mabagal matapos o kaya’y hindi natapos dahil sa pagsunog nila ng mga kagamitan at equipment na sana ay makapagbibigay ng trabaho at oportunidad sa ating mamamayan.

Marami ring karumal-dumal na krimen na ginawa laban sa mga tao, iyong pang-aabuso nila sa mga indigenous peoples, maraming kabataan, magsasaka at katutubo ang nalinlang at naging instrumento para maglunsad ng mga protesta laban sa gobyerno. Maraming bata at ang malungkot po dito ay maraming bata, ama at ina ang kanilang ginawang ulila para lang maisakatuparan ang kanilang ideolohiya.

Alam ninyo po noong 2015, year 2015 ng ako ay maging Chairman ng Committee of Indigenous People and Culture, mas lalo pong akong namulat sa problema dulot ng makakaliwang grupo. Iyong nangyari [unclear] sa Bankerohan, Davao City, ako iyong nangunguna na pauwiin ang mga IPs doon dahil kawawa po talaga ang kanilang kalagayan doon.

Well, alam naman po natin ipinalabas pa ng makalawang grupo na ako iyong masama. Pero, hindi po tayo nagpatinag, nakipag-coordinate ako sa AFP, PNP, DSWD para mapauwi namin ang mga IPs doon. So, sabihin ko iyon ang pinaunang whole-of-the nation approach na nagawa natin.

SEC. ANDANAR: Ano po ang naging tulong or intervention sa inyo ng BDP?

NORTH COTABATO GOV. CATAMCO: Alam ninyo po Sec. Martin, malaki talaga ang tulong ng BDP sa amin dito sa probinsiya. Una sa lahat hindi po kaya ng aming NTA or National Task Allocation na magbigay ng ganoon kalaking halaga at dahil na rin sa dami ng aming Barangay. Itong BDP na ito ang nagiging instrumento para kunin ang loob at puso ng mga komunidad sa mga barangay.

Ito ay para iwasan na nila ang pagsuporta sa makakaliwang grupo, malaking tulong talaga ito para sa pagkamit ng tunay na kapayapaan at kaunlaran. Biro ninyo po 36 barangays ang nagiging beneficiary ng P20 million Barangay Development Program. Halos higit kumulang sa 720 million pesos po na pondo na galing sa national budget ang bumuhos dito para sa kabarangayan na noon ay biktima ng giyera.

Mga GIDA’s po sila o mga geographically Isolated at Disadvantaged Areas po ang beneficiaries dito na pinili ng atin pong mga sundalo and of course together with DILG at iyon pong mga LGUs. So, sari-saring mga proyekto na pinili ng mga barangay para sa kanilang 20 million; mayroon po itong pag-aayos ng kalsada, pagpapagawa ng patubig at eskuwelahan, pagbibigay ng electrification at livelihood.

Sa 36 barangay na ito sa ngayon po ay mayroon na tayong 60 na natapos na naisagawa na natin iyong groundbreaking ceremony at kasalukuyang ongoing na ang pag-construct nito. Ang sa 20 barangays naman ang mga proyekto ay nasa procurement process na at inaasahan mai-implement sa unang linggo ng Disyembre.

Ito po ay katulad po ng mga barangay sa Aracan kasi iyong barangay po sa Aracan, talaga pong kawawa iyong mga barangay doon. Kagagaling lang namin sa Culaman Valley, dadaan pa kami ng Kitaotao ng Bukidnon at ang kalsada talaga po ay kawawa talaga sila. Sabi nga ng mga taga Culaman Valley ilang oras pa bago sila makarating sa poblacion ng Aracan at iyong kanilang mga produkto murang-mura po pag binibili doon.

Pag bumili po kayo doon ng mga saging, ito po’y P7 lang per kilo pag bibilhin mo doon eh sa labas mahal na po iyon. Kaya iyong mismong na produkto nila hindi sila nagkakaroon ng ganansiya kasi nga murang mura ang pagbili doon dahil wala silang magandang, magandang how do you say this… magandang daan ‘no.

Now, another barangay po ay iyong sa Tempuran, sa Tempuran, mahirap din po ang kanilang daan doon, ang sabi nga nila kung puwede na po daw magreklamo iyong kabayo, magrireklamo na talaga iyong kabayo doon dahil pati iyong paa ng kabayo ay puwede ng masira sa daan.

So, sa ngayon talagang masayang masaya sila na alam na nila at ito po ay inaantay nila and they are really expecting for this project no na darating po sa kanilang barangay dahil alam nila na ito po ay magpapagaan sa kanilang mga pagpababa ng kanilang mga produkto, pagbaba nila sa poblacion or even going to their schools ‘no sa mga kabataan natin.

So, sa iba naman iyon ating pinuntahan po ay ang—bago lang po natin pinuntahan ang Sumalili, ang sa kaniya naman po doon ay inano po niya ng tubig at ang kaniyang tubig at eskuwelahan; kasi, ito po iyong kailangan nila. Now, hindi masyado nila kailangan iyong daan nila kasi kahit papaano parang mas malapit naman sila sa national highway ng Davao.

Pero, iyon naman po ang kakulangan nila ay ang kanilang tubig at iyong kanilang eskuwelahan kaya iyong kanilang P20 million na allocated para sa kanila na BDP fund ay kanilang in-allocate for their water systems and school buildings. So, malaki po talaga ang tulong nito sa mga GIDA’s area ‘no, iyong mga isolated na alam natin na talagang nagkaroon ng problema dahil sa giyera noon at nagkaroon nga ng insurgency.

Kaya, nagpapasalamat po talaga sila and they are really expecting kasi po Sec. Martin, ito pong pag-identify ng mga projects hindi lang po iisang tao ang nag-identify nito. Kasama po dito iyong community, kasama ang DILG at since tinatawag po natin itong whole-of-nation approach, lahat po ng agencies ng ating gobyerno ay sumama sa pag-identify nito ng projects doon sa community. Kaya iyong community they are really excited and they are expecting for this projects. So, kawawa naman po pag if ever ay hindi po ito matutuloy, talagang madidismaya po sila.

SEC. ANDANAR: Kayo po ay kilala bilang kampiyon ng mga karapatan ng mga kapwa Pilipino nating katutubo, natulungan ba ng Barangay Development Program ang mga IP community sa North Cotabato, Governor Nancy?

NORTH COTABATO GOV. CATAMCO: Halos po lahat ng… iyong sa may Aracan area. Aracan area po, halos lahat po ng mga barangay na identified ay dominated by the IP inhabitants. So, sila po talaga iyong magbi-benefit nitong sa ELCAC ‘no, kasi halos iyong mga IPs nasa ating isolated areas nakatira.

So, nagpapasalamat po talaga itong mga IPs natin dahil nga sabi ko nga kanina kung sa amin lang sa probinsiya hindi po talaga namin kaya itong malaking pondo na ibibigay namin sa barangay. Biro mo P20 million na farm-to-market road, ilang kilometers na rin iyan, ang iba niyan halos 2 kilometers no ang aabutin niyan. So, malaking tulong po iyon sa kanila.

SEC. ANDANAR: Ano po ang inyong masasabi tungkol sa pagbawas ng budget allocation para sa Barangay Development Program ng NTF-ELCAC?

NORTH COTABATO GOV. CATAMCO: Ako rin po ay naging mambabatas noon, siyempre naging Congresswoman po ako alam ko po iyong proseso; kaya nakakadismaya ang ginagawa ng pagbawas ng pondo ng ELCAC from P24 billion to P4 billion ng mga senador natin.

Ang sa akin lang naman sana ay bigyan natin ang ating mga mambabatas ng pagkakataon na mabigyan ng malaking pondo itong mga GIDAs natin or Geographically Isolated and Disadvantaged Area sa mga probinsiya. Naniniwala po ako na ang NTF-ELCAC ay mas sustainable dahil po sa mga long term project nito kumpara sa mga assistance lamang na panandalian.

Ang programang ito ang naging daan para mag-surrender ang mga kababayan natin na nasa bundok at siyempre ito rin ang naging susi para puksain ang kaguluhan sa ating bayan.

Kaya po Sec. Martin, umaapela ako sa ating mambabatas na ibalik ang pondo ng ELCAC, ang pondong ito ay para sa taong bayan na naghihirap dahil sa giyera at kawalan ng kaunlaran sa kanilang barangay. Huwag po naman sana nating ipagkait sa kanila ito.

Kaya hinahamon ko po ang ating mga senador na sumama sa aming Serbisyo Caravan o ground breaking ceremonies. Bumaba po sila dito sa kabarangayan upang maramdaman nila ang sitwasyon dito, lumabas sila sa kanilang mga air-conditioned rooms or office at maglakad patungo sa liblib na barangay dito sa aming probinsiya para sila mismo makita nila at madarama kung paano mamuhay ang mga tao sa isang barangay na pinagkaitan nila ng kaunlaran.

Alam ninyo po Sec. Martin, sa mga governors ano, sa napag-usapan namin na siguro it’s about time din na ipu-push for regional senator representation. Kasi, para ho mayroon naman sigurong direct constituency at direct accountability po itong mga senators ‘no, dahil kung sa Region XII po itong nag-present namin naintindihan niya at alam niya kung ano iyong pinagsasabi namin na nagagawa, iyong impact ng ELCAC dito sa aming mga kabarangayan.

Eh kasi, iyong iba po ay nasa Manila, usually nasa city nakatira at nandiyan lang po sa Manila nakalagi kaya siguro hindi po nila ito talaga naiintindihan. So, sana naman po bigyan nila ng pagkakataon ito, pumunta sila dito kung kailangan para hindi lang po salita, hindi lang po iyong naririnig ninyo na balita kung hindi kayo mismo ang nakakakita ano po.

SEC. ANDANAR: Pilipinas, ang nagiging common o iisang apela ng mga Mayor at Gobernador na narinig natin ngayon ay ito: Dalawin kami sa amin, ng makita ang pangangailangan sa amin, na makita ang tulong na nahahatid ng Barangay Development Program sa amin.

Ito ay isang tema na paulit-ulit nating ipinaparating sa mga media platforms ng pamahalaan ngayon. Ito ang dahilan kung bakit nandiyan ang mga programa tulad ng CORD X Podcast, Network Briefing News at itong Cabinet Report. Tayo ay isang kapuluan na may 7,641 isla, 17 Regions, 81 Provinces. Kailangan nating pakinggan at maihatid ang saloobin ng bawat isa sa mga ito dahil tulad sa usapin ng Barangay Development Fund iba-iba ang pananaw.

Ang tingin ng ilang lider natin hindi ito prayoridad, ngunit para sa iilang kinatawan, mga LGU, malaki po ang tulong na dulot nito lalo na sa mga lugar na matagal na mula ng mabigyan ng pansin ng pamahalaan. Madalas dahil malalayo nga sila sa mga sentro ng media, ang iilang mga LGU ay hindi naririnig.

Pilipinas, let’s reach out to the rest of us and listen to the views from far away, dahil malayo man sila ito pa rin ay pananaw ng mga Pilipino, mga kababayan natin. At gaya ng palaging sinasabi ng ating Pangulong Rodrigo Duterte, ‘walang maiiwan at walang iwanan.’

Pilipinas, let us reach out to the rest of us and listen to the views from far away.

Para sa Cabinet Report, ito po si Communication Secretary Martin Andanar, mabuhay ang Pilipinas, mabuhay ang Pilipino!

##

—
News and Information Bureau-Data Processing Center