PRESIDENT RODRIGO ROA DUTERTE: We start the program by… You know we are facing an enemy that cannot be seen. We are facing an opponent where there is no sight at end. We are facing a turmoil not only in the Philippines but in the entire world. Kagaya ng mga Brazil, thickly populated areas, they are scared of the third wave.

Alam mo kasi ang sikreto lang naman dito — hindi nga sikreto eh — it’s really that the Philippines is not an exception. We are not the favored few under this planet Earth. Ang problema is that there is once in a while in every generation, there’s a pandemic, epidemic national, pandemic — and it seems to be virulent and ready to take the civilization of mankind by its nose leading us all to perdition.

Ang Pilipinas kagaya ng mga Brazil and others pare-pareho ang problema. And in America, surprise of a — the surprises of our times, hindi natin matantiya kung ano talaga because until now the industrialized countries, those who have, are not ready really to let go of their stocks of vaccine.

As I have told you before, my countrymen, isa lang talaga ang katapat dito. Right at the start, I was almost melodramatic about it and I said that there is a new virus or virus coming from China or discovered from China na hindi nila makontrol. And it was not until after so many months that nag-umpisa na ‘yong mga vaccine lumabas. Kaya nga kulang. Kasi when you say you have a 3 million, 300 million, 100 million, 300 million, it’s 100 ano lang ‘yan kasi doble ang bakuna eh. So if you need 300 million, add another 300 million because of the vaccines there are two jabs, dalawang tusukan ‘yan.

Ngayon itong atin dito, wala pa tayong nakuha except for noong nakuha natin sa China. Now you know exactly what I mean kung sabihin ko noong binigay sa atin ng China. Kindly read my lips. So mayroong tayong nakuha at may dadating pakaunti-kaunti. And to maybe to our sadness, the stocks that are coming in are barely enough to inoculate the health workers kasi sila man talaga ang priority.

Now, when will we have that stocks sufficient to vaccinate the people? I really do not know. Nobody knows. Kasi may — kagaya ng Brazil, there is a — they are scared of the, I said, the third wave. Nanonood ako ng CNN nandito ako sa ano eh BBC, eh kung may reinfection, eh ‘di patay na. If there’s a reinfection, there is no guarantee that anybody would ever be safe with or without the vaccines. So iyan ang gusto kong ipaabot sa ating mga kababayan.

May mga iba diyan na ayaw talaga magbakuna, eh ‘di okay na lang ‘yan sa akin. Ang problema kung makahawa ka. The problem with being a bravado, ‘yang hambog, sabihin mo ‘eh ayaw ko kasi hindi naman ako naniniwala diyan.’ If I were to talk to you in the gutter language, sabihin ko sa iyo, ‘p***** i** mo, mamatay ka na kung gusto mo limang beses, ang problema ang mahawa mo.’ Iyang ayaw pang mamatay, gusto pang magpasyal sa Luneta. Ikaw kung nagsawa ka na sa buhay, sumobra na ‘yong pera mo o nagkulang ‘yong pera mo, kung sawa ka na talaga sa buhay na ito, gawin mo ‘yan. Iyon ang problema ang contamination.

So everybody must really — kagaya sa Brazil, bakit sila nagkaganoon? Eh puro suplado eh. While nagkandarapa tayo dito sa Pilipinas, we were scrambling where to get the vaccine as early as ‘yong when we constituted the task force and we were not one thing.

I’d like to just disabuse the mind of na nagkulang tayo. Wala na kayong tiningnan kung hindi ‘yong kag***han ninyo. Hindi tayo nagkulang. Right after the WHO advisory, the following day I — day after basta within 48 hours, we already had the task force, ‘yong task force ngayon. Ang problema kung task force sana na may kunan. Nandiyan ‘yong task force, nandiyan ‘yong mga doktor natin, nandiyan ‘yong lahat na mga bright na Pilipino, pero noong sinabi ko na na may task force ready tayo and I am imposing the lockdowns here and there, it’s because what the medical people say. Eh abugado naman ako, hindi naman ako doktor.

Eh kung anong sabihin ni Secretary Duque eh ‘yon ang susundin ko. Siya ‘yong Secretary of Health eh. Now ngayon hintay tayo nang hintay. Itong vaccine na itong pinag-usapan natin ganito, wala sana ito kung mayroong vaccine available. Eh wala. Hanggang ngayon the word “unavailable” is nandiyan. Unavailable because there are not — there’s no sufficient supply to inoculate the world. Matagal pa ito. Sabihin ko sa iyo marami pang mamamatay dito. Hindi ko lang maturo kung sino.

Eh for those people who wants me dead, magdasal kayo nang husto. Ask for a COVID raise to the tenth power ang ipagdasal ninyo kasi itong buhay naman patsambahan lang eh. It’s either ngayon ka, bukas ako; ngayon ako, bukas ka. Ganoon lang ang laro diyan. No amount of curses, no amount of epithets ‘yong pang ano mo, mga pagmumura mo will save you. Whether you like it or not, the day will come when you shall have died.

But in the meantime, itong quandary natin dito nag-aaway-away tayo dito, there is really no problem. Huwag na ‘yang masyadong ano ‘yong mga lack of material resources, for example the beds, nandiyan ‘yan and we can make a go for — for as many as kailangan. You look I can even use the power of the police power of the state. You know what? I can order the authorities to take over the operations of hotels kung wala na talagang mga kama. Madali iyan. Hindi talaga problema ‘yan.

Eh kung presidente ka na may utok (utak), kay kung walang utok eh pasensya. I am not without power. When we are pushed to the wall, either by the microbe itself or by external, internal, I can always order the military and the police to go there and confiscate the operation of the hotels. And even the medicines, I can go to wherever warehouse there and then… But that is not really a what you would call a remedy desired in a democratic state.

Pero hindi tayo na walang ano. Ang bakuna talaga. Nakatutok tayo kay Secretary Galvez. Iyang mga report natin, okay ‘yan. The things that we do to mitigate, not to aggravate, but mitigate and to lessen the impact of the pandemic on our society.

Pero kung magsige lang tayo dito na — hindi na nga ako nakakapaggupit o. Iyan lang. Ang barbero namin dito sa — ang barbero namin dito sa kampo, iyang kampo diyan sa likod. Diyan man rin ako nagpapagupit. Eh nag-lockdown eh. Stay where you are. So walang movement.

So anyway, let me just… We have a long, long night. Let me just say that mga kababayan, makinig lang kayo dito because we are preparing everything. Iyong… Iyong infrastructure, iyong organization nandiyan na. Araw-araw may kino-contribute tayo. Kung anong kulang, nagdadagdag tayo.

Ngayon kung sabi na walang kama, then I will hear either Secretary Galvez or Secretary Duque. Kapag sinabi na we are at a critical condition, there is no space for the doctors and the nurses to move and stay healthy, then we begin to exercise the police power of the state to… Sabihin ko sa hotel, ‘adre, pasensya ka na. Kailangan ko ‘yong hotel mo. Hiramin ko lang.’ And after that I will clean it up, spick and span, and I will decontaminate everything there like to its former glory. Iyan ang ano diyan.

So kayong mga kababayan ko, huwag kayong matakot diyan sa ano. Hindi naman tayo talagang walang-wala eh. We are not really at a total loss of what to do. We know what to do.

Ang marami lang dito is maraming maingay because maraming magpa — well, hindi magpamarunong, maraming marunong. And maybe everybody wants to be heard. Problem is, there is no time to hear everyone. We do not have that luxury of time.

So sabihin ko sa inyo ganito, mag-umpisa tayo ngayong gabi: anong problema? Virus — virus or what — microbe. Anong solusyon? Kama, oxygen, and then… Kaya gawain ng tao ‘yan overtime. Ano? Ang bakuna. Nasaan ang bakuna? Bakit? Nasaan ba siya kagabi? Naturukan na ba siya? Ganoon.

Nandiyan ang bakuna, hindi sa ating kamay. Sa kamay ng ibang tao. And this will go I think before it gets better, we’ll have to go to the worst of times. Hindi lang ito ang ano. So iyan ‘yan.

Do not be afraid. Government is working. Government is busy doing everything, not nothing. Government is trying to get the things to fix all of us. Iyong mga bagay ngayon nandiyan pero wala sa ating mga kamay.

Anyway, so nandito man tayo sa — we have to report to the people. Kailangan ho ninyo kami marinig. Baka sabihin ninyo baka wala na nga talagang solusyon ito. Meron ho. Huwag kayo mag-alala. Eh itong kaharap ninyo. Huwag na ako. Huwag na ako, palaos na ako.

Iyang mga harap, nasa panel niyo, tingnan niyo ang ba-bright. Puro bright ‘yan, puro valedictorian, puro ano, alam nila kung anong gawin nila. So huwag kayong mag-alala. We choose the right people to run this government. Huwag na ninyo akong isali. Medyo ano na ako, pangdagdag na lang ako.

We’ll begin with… What do we have with us this evening is we have Secretary Duque; then we have Secretary Galvez; then we have the DILG Undersecretary Florece; Senator Bong Go. And on the panel, iyong pinakagwapo, I think I’ll call him first, I’m a bit worried about really the economy. Then we have Secretary Arthur Tugade — ano pa bang gusto ninyong bright na tao? Ako na mismo nagsasabi sa inyo kay classmate ko ‘yan eh, eh valedictorian. Secretary De La Peña; FDA Secretary — dito mahaba rin tayo dito, adre; and then we have Chairman Abalos of the MMDA; and the Chief of the PNP.

We begin our presentation with PowerPoints. Ipapahuli ko itong nandito sa kwarto. We’ll begin. Mon, itong… Ano bang… At this point, how’s the economy going? I mean, we lose so many billions a day na hindi makatrabaho ‘yong mga tao.

So kindly tell the people frankly, truthfully, kung ano ang ginagawa natin at kung ano lang ang maabot natin. Your time.

DTI SECRETARY RAMON LOPEZ: Mon po, Mr. President. Okay. Good evening, Mr. President, Senator Bong Go, and ating mga kasama sa IATF. The economy is definitely challenged.

Malaki hong pagsubok sa ekonomiya iyong nararanasan natin ngayon dahil doon po sa huli nating report, mga three weeks ago, nireport ko po na sana po ay nagre-recover na. Subalit nagkaroon po tayo ng surge nitong umpisa ng March.

At dahil po dito ay tayo ay nag-lockdown ulit ng dalawang linggo ng ECQ and ito po ay may epekto ho sa ating ekonomiya. Ang estimate po ng ating mga ekonomista led by NEDA ay halos kulang one percent of the GDP ang tinamaan dito sa dalawang linggo ng ECQ.

Dahil ho sa ating desire to balance and reopen a bit the economy to bring back jobs, baka mabalik ang trabaho ay tayo po ay bumaba, nagde-escalate to MECQ kung nasaan po tayo ngayon and that is up to end of the month, end of April.

Sa paglipat po sa MECQ, ang estimate po namin sa DTI, kung nawalan tayo ng 1.5 million na trabaho dahil po sa ECQ, noong nag-MECQ tayo may mga 500,000 po na estimate nating makakabalik sa trabaho. Sa ganoon po ay at least ho ma-restore ho ang kabuhayan ng ating mga kababayan na gusto ho talaga nating — at least hindi — magkaroon ng income at hindi po talaga malugmok sa kahirapan at ‘yong mga problema sa kahirapan katulad ng malnutrition at iba pang problema at kagutuman. Diyan po maiibsan ho ang kahirapan.

Subalit nasa MECQ pa rin ho so it’s still a relatively mataas ang restriction natin kaya po ang ating ekonomiya ay masasabi nating hindi pa rin ho siya totally maibabalik kung tulad doon sa GCQ or lalo na sa modified GCQ. And I’m talking of NCR Plus the four other provinces, ‘yong NCR Plus na tinatawag at pinagsama-sama ‘to ay malaking parte ng ekonomiya ‘to about kulang sa kalahati already nang kalahati ng ating total economy.

Ngayon po sa atin po, at least po from the DTI end, alam niyo po part po tayo ng IATF at lahat po ng ahensiya po ninyo, lahat po ng ahensiya ng ating pamahalaan ay nagtutulong-tulong, nag-aambag-ambag kung ano ang puwedeng i-contribute dito po sa laban, ito pong giyera laban sa COVID.

Mayroon po akong maikling presentation lang ho, hindi na ho… Maga-update lang ho ako, Mr. President, if you will allow.

[Next chart, please.]

So ito po ‘yong at least from the DTI, we continue to monitor po itong compliance ng ating mga workplaces kasama po namin dito ang DOLE, DOT, DILG, DOH, at mga LGU sa pag-monitor ng mga establisyemento, mga workplaces, para masigurado na habang nagbubukas tayo ng ekonomiya dahan-dahan ay sumusunod pa rin sa minimum health protocol or health protocol standards ang ating mga kababayan.

Mula ho noong June up to the recent, April, may over 25,000 na po tayo na establisyemento na na-monitor. Iyong pagsunod ho sa kanilang prescribed operating capacity, maganda ho ang compliance, ibig sabihin sumusunod sila. Kapag sinabing 50 percent, 50 percent operational sila; ‘pag sinabing 30 percent, 30 percent operation.

Iyong pagsuot properly ng facemask, nagre-range po sa 88,000 to 100 — ay sorry, 88 percent to 100 percent compliant po. So, sa wearing of properly ng face shield, 73 percent to 91 percent compliant.

Mababa po so far dito sa construction, ‘yong pagtanggal ng face shield dahil po ito ay ina-allow naman po na tanggalin ang face shield lalo na kung kailangan mo ng very good visual sa inyong trabaho.

Iyong no talking and eating in shuttle and shuttle buses, service and confined areas, dito po mababa at kailangan paigtingin ang compliance dito. Iyong pagka nagsasama-sama sa kainan, sa pantry, sa canteen, at dapat ho ipinagbawal na ho natin ngayon ‘yan. Ang ideal po ay kanya-kanya, individual ho, 42 to 82 percent ho ang compliance dito, mababa po.

Ang ventilation napakahalaga lalo na ho ngayong sinasabing may new variant na mas madaling makahawa. So we encourage really improving the ventilation. Hanggang maaari nga ho outdoor ‘yong mga activities or bukas ang mga bintana, 83 to 100 percent po ang compliance dito.

And the frequent proper disinfection, 71 percent to 100 percent. At ‘yong mga positive and symptomatic kailangan ma-isolate sila. Dito po mababa rin ho ‘yong range natin dito, 56 percent. Hindi ho nahahabol agad ‘yong positive so dito po kailangan palakasin nga itong contact tracing na ngayon po ay ipinalakas dahil may digital system na tayo of contact tracing na at ininterconnect na po sa mga iba-ibang sistema natin para mabilis ma-contact trace kung sino ang nahawaan, posibleng nahawaan ng isang positive COVID kasi ngayon po ang compliance po dito ay 56 percent pero mayroon ding mas mataas na 100 percent. At ‘yong physical distancing nandiyan po, 88 percent to 100 percent.

[Next chart, please.]

Dito po sa monitoring po, pinag — division of labor, pinaghati-hati na po kung sino magmomonitor sa mga iba’t ibang lugar. Siyempre po ang DOH sa mga medical facilities, hospitals, clinics; ang DOT, Department of Tourism, sa mga DOT enterprises, establishments tulad po ng mga hotels, restaurants, resorts; ang sa mga manufacturing, mga utilities, dito po ang DOLE; ang mga malls, wet markets, retail stores, ‘yon pong nakikita natin sa paligid, ‘yong mga laundry service, car wash, ‘yong maliliit na establisyemento, dito po ang mga cities and municipalities, LGUs; at ang mga — ang DILG po, pagdating po sa government, mga city halls, municipal halls, all other local government unit, facilities and buildings, mga pulis, camps, Bureau of Fire Protection, mga barangay halls, and other public establishments; ang DTI po ay lahat po nung mga grocery, supermarkets, convenient stores, construction supply hardware stores, logistics service providers, gyms, barber shops, retail establishments, service and repair shops.

So ‘yon po, naghati-hati ho at may agency na nakatuon sino ang magmomonitor tulad ho noong ni-report ho natin kanina in terms of compliance sa kasi ‘yan po ang napakaimportante sa ating campaign as we move down to MECQ, the campaign towards PDITR ‘yong atin pong Preventive — Prevent Detect Isolate Treat and Reintegrate. So lahat po ‘yan ay connect-connect na kailangang mapalakas natin habang tayo ay nagdede-escalate to MECQ and hopefully ‘pag nag-normalize ang numero ay bumaba na ulit tayo sa GCQ.

[Next chart, please]

Mayroon po kayong kautusan tungkol po sa mga ma-encourage ‘yong mga vaccine manufacturers sana magkaroon tayo ng capability just like many years ago na mayroon tayong vaccine capability to manufacture in the country. So sa DTI po inumpisahan ho natin together with DOST at kasama ng ating ibang mga ahensiya, FDA, DOH, ang pakikipag-usap sa mga companies who can possibly start a commercializing and manufacturing of vaccines in the country para hindi tayo totally dependent sa pag-import ng vaccine. Of course ngayon ho talagang nagde-depend tayo dahil wala tayong local manufacturing capabilities at lahat po nung mga R&D they are all taking place doon sa mga headquarters nitong mga manufacturers.

[Next chart.]

Of course in all this indication to — ‘yong interest mag-produce ho dito sa Pilipinas, of course they need our support. Siyempre dito po kausapin natin and DOH at FDA pagdating ho sa magkaroon lamang nang mabilis na processing. Greenlane on getting government permits. They will subscribe to all requirements and submit all the documents. Kailangan lang ma-prioritize para ho mapabilis ang proseso ng pagput up ng planta dito.

Second, of course, lahat po nang pumapasok dito may risk involved din lalo na kung papasok sila tapos ang gobyerno ay bibili rin abroad. So dito po ay ine-encourage po sana na may government procurement of locally produced vaccines, subject to standards, specs and prices. So it’s likened to a war na pagka-giyera tulad noong mga giyera noong araw na ang gobyerno will really mandate a manufacturer to manufacture the needed ammo and bullets pero kasabay noon bibilin nila ‘yon kasi hindi sila aasa sa import dahil nga hindi magiging reliable. Iyong pinagawa nila locally, kailangan i-commit din nung government na bibilin natin ‘yan para talagang maging self-reliant and self-sufficient tayo.

So ‘yon po ‘yong isang kahilingan dito na it will help really facilitate ‘yong paglocate noong mga vaccine facility dito sa ating bayan. Of course, subject to of course the meeting the high specs of standards as well as competitive prices.

[Next chart, please]

Okay, Mr. President, you will remember mayroon po kayong proyekto na pinaumpisahan sa atin. Last week — I’m sorry, ‘yong last report po natin, ang huli po nating nareport diyan ito pong numero sa baba. Dati po 12 million po ‘yan ang numero diyan na naproduce and delivered. So ngayon po 30 million na. Malaki po ang naging delivery and production in past weeks kaya po biglang umangat na.

PRESIDENT DUTERTE: Yes, Mon, sandali, I’d like to go back to iyong the possibility of us doing the manufacture locally. Can we go back to your slide? Iyong pinag-usapan mo ‘yong ano.

SEC. LOPEZ: Ah sa ‘yong apat po na company right now na nag-indicate na…

PRESIDENT DUTERTE: Hindi — no — no, the requirements that… May dalawang — may dalawang hiningi ka na ano [SEC. LOPEZ: Opo.] Gusto ko lang balikan para… I’d like to stress this to everybody. [Before that. Before this. Iyan.]

Alam mo…

SEC. LOPEZ: Iyong dalawa, iyon po. Next — next, iyan.

PRESIDENT DUTERTE: Mag-Tagalog na lang ako para mas maintindihan sa lahat lalo na sa Mindanao na itong possibility, there’s a possibility na ‘yong mga kompanya na malaki na marunong, may alam, may pera, would put up manufacturing facilities in this country. Ito ‘yong mga bakuna na parang partnership.

Ang hinihingi lang ni Mon Lopez, Secretary Lopez is ito, assistance requested: greenlane on government permits. Will subscribe to all requirements and submit documents but need faster production.

Kindly give the meaning of every word in that sentence. That would be the Bible of government dito sa ano. Parang dasal natin ito sa gobyerno kasi historically, Philippines one of the laggard sabi nila was because there’s a lot of paperworks and kung ano-anong hinihingi.

That’s why I have cut processes down to the lowest level and ask everybody to cooperate. Itong government procurement of locally produced subject to standard specs and prices, madali lang man ito kung trabahuin mo ito.

I don’t think it would take about one hour or trabahuin mo sa opisina. It’s a matter of preparation then going into the real McCoy of the actual procurement. Tandaan lang ho ninyo ito lahat. This is kumbaga itong — this is the “Our Father” of government kasi ito ‘yong in the past and maybe a little bit this time hindi na masyado. Ito ‘yong — ito ‘yong — this is the essence, the heart and soul ng government operations na nagkaleche-leche ang Pilipinas.

Dito kasali na ‘yong pera, kayong mga… Kaya nga itong greenlane, ‘yong iba upuan mo ayaw mong… Kasi ‘pag hindi… Ganito ‘yan eh. Ayaw kong — ayaw kong magyabang, but the moment I am notified that the papers are with you and have been there for three days, ako mismo lalabas dito sa — hindi ako maniwala diyan sa security ko na ‘yan — lalabas ako, puntahan kita doon sa opisina mo. Kukunin ko ‘yong papel tapos ako ang pipirma para sa iyo, and then you can go on a long vacation. Ito ‘yong bagong ano — this is the “Our Father” of government.

Nandiyan na lahat, basahin ninyo ‘yang “government procurement of locally — subject to standards”. Iyong specification pahirapan or to specifically suit the requirements to tailor the requirements or the materials that you are buying.

Diyan tayo nagka-ano diyan, Mon, eh ‘yong gobyerno, ever since. So ito ‘yong bagong mantra natin at sana maintindihan nang lahat. Maraming salamat, Mon. Now the next speaker would be, si Art, Art Tugade — Secretary Tugade.

DOTR SECRETARY ARTHUR TUGADE: Ah maraming salamat ho. Maraming salamat, Mr. President. Maiksi lang po ang aking presen — maiksi lang ho ang aking presentasyon, sir, apat na mensahe. At kung mararapatin ho, I will share some slides, Mr. President —

PRESIDENT DUTERTE: Go ahead.

SEC. TUGADE: — for your appreciation and others. Number one, ang unang mensahe ho, habang tayo’y nakikipagbaka at nilalabanan ang pandemya, ang Build, Build, Build ho ay tuloy-tuloy. Hindi ho ito nawala.

Case in point, kahapon ho, Mr. President, ako ho kasama nung pamunuan ng PPA at pamunuan ng CAAP, ay tumungo papuntang Calbayog at Tagbilaran. Doon po sa Calbayog, tiningnan ko ho at inobserbahan — [first slide, please] — ‘yong tinayong — tinatayong airport na kung saan, Mr. President, nakita namin na talagang maganda na ‘yong airport sa Calbayog. Pati nga ho si Congressman Sarmiento na kasama kong nag-inspection, namangha at nagulat doon sa improvement sa Calbayog.

[Next slide, please.]

Nakita ‘yong pagbabago, nakita ‘yong lobby, nakita ‘yong carousel, nakita ho ang lahat. Sabi niya matutuwa ho ang mga taga-Calbayog dito sa airport na ipinatayo natin para sa kanila. Mr. President, subject to your availability and Senator Bong Go and ES, handa ho kaming inaugurate na ito sa April 22, na kung saan paliparan at operational na ito at mago-operate na ulit muli ‘yong PAL Express, April 22 ho.

PRESIDENT DUTERTE: Sige.

SEC. TUGADE: Pagkatapos ho sa Calbayog kahapon —

PRESIDENT DUTERTE: Punta kami. Pupunta ako.

SEC. TUGADE: Maganda ho itong airport na ‘to. Salamat po, sir. And we will work on your schedule, sir, on the time and date. Kita niyo ho sa — sa pini-present ko talagang maganda ho ang airport na ‘to. Nagulat ho si Congressman Sarmiento at sabi niya ipagrarangya at ipagmamalaki niya itong airport na ito na ating tinapos na handa na nating inaugurate sa April 22. Napakaganda ho, magugulat ho kayo talagang puwedeng ipagmalaki at matuto —

PRESIDENT DUTERTE: Bakit? Wala ng — wala ng butas?

SEC. TUGADE: Ah wala ho. Wala ho, hindi kapareho nung mga kubeta noong nakaraan na butas-butas, sir, ano. Ito ho’y maganda ho talaga. Class, maganda, malinis, at mayroon ho ‘yong para sa persons with disability, mayroon sa mga neutral sex, halo-halo ho, maganda ho talaga.

PRESIDENT DUTERTE: At salamat naman at pumayag kang pinilit kita na samahan mo ako sa journey na ‘to sa…

SEC. TUGADE: Ah liwanagin ko lang po, Mr. President.

PRESIDENT DUTERTE: Yes.

SEC. TUGADE: Iyong nangyayari ho ngayon, that’s all of the department approach, all of agency approach, and all of government approach. Hindi lang po ako ‘yan. Marami hong tumulong at nakikipagkapit-bisig upang ‘yong mga proyekto na katulad nito ay natatapos po.

PRESIDENT DUTERTE: You are just being too gratuitous. I am — I understand. So, go ahead with your slides. Mayroon pa ba?

SEC. TUGADE: Ah mayroon ho. Pagkatapos ho namin sa Calbayog noong kahapon, tumuloy ho ako sa Tagbilaran na kung saan iyong puertong winasak noong 2013 noong earthquake, makikita niyo nabago, nabuhay, at naano ho ‘yong terminal ho nag-start ng operation iyong Terminal 2 kahapon.

Again, ‘yong mga local government sa pamunuan nila Governor Yap kasama ‘yong mga congressman, natuwa ho sila. At kung puwede ipakita lang ‘yong mga slide nung mga take ng Port of Tagbilaran.

Ito ho ‘yong itsura noon noong nawasak, at makikita niyo ‘yong itsura ngayon. Makikita niyo malaking pinagbago. Ah ito ho sa Tagbilaran ‘yan.

At pagkatapos ho sa Tagbilaran, pumunta ho ako sa Maribojoc at tiningnan ko ‘yong — ito ho ‘yong lumang airport, ito ho ‘yong lumang puerto na sira-sira at ito na ‘yong bago ngayon. Talagang makikita niyo ho ‘yong transformation. Puwedeng ipagmalaki ng mga Boholano at happing- happy ho sila lalo’t higit noong pinuntahan ko ‘yong Maribojoc.

Ito makikita niyo, kumpleto na ho ‘yan, operational ho ‘yan next month. At the latest kung made-delay man lang, June magiging operational ‘yan. [Please show on the screen how it looked when we took over.] Ito ho ‘yong itsura niyan. Kahapon noong pumunta kami, talagang matutuwa ka sa mga improvement na nagagawa sa kapaligiran.

And as we do this, Mr. President, sir, nag-distribute ho ako noong — maalala niyo po ‘yong container na ipinakita ko noon na proyekto ng Palamigan ng Bayan noong nandidito ho tayo sa Dumaguete? Ito ho ‘yong cold storage na kung saan ginagamit ko ‘yong mga 40-footer, mga reefer. Binibigay ho natin ‘to sa mga shorelines. Natuwa ho ang Tagbilaran na binigyan namin sila ng dalawang ganito. Ito ho ipa-plug mo na lang, mao-operate na. Magagamit ho ito ng magsasaka, ng mangingisda para sa ani at sa kanilang huli. Ngayon, kasama na ho namin dito ‘yong Department of Energy at Department of Agriculture na kung saan tina-target ho natin, nababawasan ‘yong wastage sa ani at sa huli ng mga magsasaka at mangingisda.

Ito lang ho ba ‘yong Build, Build, Build? Hindi ho. Nasabi ko na noon at kung sasabihin ko lang ulit… Dito sa maritime, nakatapos na ho tayo, Mr. President, ng mahigit kumulang 400 port improvements, 400, four, zero, zero. At madadagdagan ko pa ng 100 ‘yan bago matapos itong taon na ‘to.

Sa airport ho, nakatapos na tayo ng mahigit 120 airport projects from new airports to runway to terminal to asphalt overlay to extension of runways, taxiways and apron, lahat po ‘yan 140 na ho ang nagawa natin.

Sabihin ko lang ho ‘yong Clark Terminal, matatapos na ho ‘yan June or July of this year na kung saan mago-operate pa ho ‘yan sa Clark Terminal. Eh kung sabihin ko lang ho na ‘yong konstruksyon ng Bicol International Airport matatapos ko ‘yan ng June or July at ta-target-in namin maging operational ‘yan before the end of the year.

Matagal hong nabinbin ‘yan ang mga proyekto na ‘yan at talaga namang kaawa-awa ‘yong Republika noon because dekada na nag-delay ‘yan. Mr. President, tatapusin po natin sa iyong termino ‘yan.

Sa riles, ‘yong subway ho may partial operability akong tutumbukin at itutuloy before the end of your term. Iyong LRT extension, mao-operate ko ‘yan at magiging operational ‘yan. Ito ho ‘yong rail operations ng Marikina at Antipolo. Maraming taon din na pinag-antay-antay ng ating kababayan ‘yan. Sir, ready for delivery, ready for operation this year.

Ito ho ‘yong mga sinasabi kong unang mensahe: Labanan ang pandemya, puksain ang pandemya pero itutuloy at hindi natin pababayaan ang Build, Build, Build projects because ito po ang magbabalanse at magti-trigger ng ating ekonomiya.

Mr. President, habang tinitingnan ho natin ang Build, Build, Build at itinutuloy, marami hong nagsasabi na dahil lang sa pandemya, kulang ang sasakyan, bus, at jeep. Tama ho sila kaya nga ba’t naglulunsad ho tayo ng proyekto na madagdagan ‘yong ruta, madagdagan ‘yong prangkisa, at matutuloy ho ‘yong tinatawag na provincial routes.

Flashed on the screen, you will show an — you will see an itemized listing kung papaano napadami ‘yong ruta at pinapadami ‘yong ruta, papaano pinapadami ‘yong bus, at papaano pinapadami ‘yong provincial routes. Ito ho, kaakibat ho nito, Mr. President, I’m very happy to tell you that mayroon ho tayong free shuttle services na ibinibigay natin sa mga medical practitioner.

Ano po ang ibinunga nito? From the time we started this sa pandemya, 2,000,200 na ho ang nakinabang dito. At because MECQ ngayon, pinapalawig ko ho ‘yong free transport system upang isama ‘yong tinatawag nating APOR at isama ‘yong gumagawa at gumagawa ho ng tinatawag na essential services.

Hangarin po namin, Mr. President, na itong free ride na ito ay hindi lang ma-limit sa National Capital Region Plus. Pararatingin ko ho hanggang makakayanan sa probinsiya at mga rehiyon nang sa ganoon mag-benefit din sila sa tinatawag na “free fare, free shuttle.” Hindi po ako papayag, Mr. President, na magkaroon ng increase in fare.

The third message, Mr. President, and this is the end, is ‘yong service contracting ho. Ito ho ‘yong proyekto ng DOTr na kung saan sinasabi namin mayroong mga nakarehistrong bus, mayroong nakarehistrong mga jeepney; tatakbo at tatakbo ‘yan at babayaran ‘yan on a per kilometer run. Ibig sabihn tatakbo ka per kilometer, babayaran ka. Noon ang babayaran ay 400, tinaasan ho ‘yan dinoble para maengganyo ‘yong papasok.

Ano ho ang ibig sabihin niyan? Iyong mga sasakyan na ‘to, may laman o wala, lalarga. Ibig sabihin predictable ‘yong travel time at magiging suweldohan ho ‘yong mga driver at predictable ho ‘yong kita ng ating mga operator. Every ha — everybody happy nga sa service contracting. Palalawigin ho natin ito sa tinatawag natin na mga regions at probinsiya pagka’t naniniwala ho ako sa value at effect ng service contracting.

Flashed on the screen you will see how Bayanihan 2 expenses are being done. Pipilitin at pipilitin ho namin na bago matapos ‘yong June 30 deadline for the completed expense for the Bayanihan 2, magagamit ho ang karamihan nito.

Ang Build, Build, Build ba nasa Luzon lang ho? Hindi ho, sir. Nandodoon, nandidiyan sa Cebu, mayroong proyekto sa Davao, mayroong proyekto sa GenSan at Cagayan de Oro. Narinig niyo ‘yong M’lang at Zamboanga? May inauguration ho tayo diyan before the end of this year. Ganyan din po sa Siargao, sa Surigao, sa Siquijor both on air projects and port projects.

Ito ho ang mensahe natin. Unang mensahe: Laban sa pandemya, tuloy ang Build, Build, Build. Dagdagan ang ruta, dagdagan ang prangkisa upang sa ganoon ‘yong limited capacity na gumagalaw ngayon will be virtually improved.

Pangatlo, ituloy natin ‘yong service contracting pagka’t ito ay okay para sa operator, okay sa mga driver, okay sa mga mananakay. Ito ho ‘yong mensahe na gusto ko lang iparating sa inyo sa ating pulong-pulong ngayon, Mr. Mayor.

PRESIDENT DUTERTE: Art, alam mo nakikinig ang taong Pilipino. Hindi naman… You know, the Filipino is not really that stupid. Bright itong mga Pilipino. Alam nila kung sino ang mga tao na tumutulong sa bayan at gumagamit ng pera nila sa wastong paraan.

Iyan lang naman ang ipagmalaki natin eh. ‘Di ba sabi ko sa’yo noon, let’s do it faster because we have a very limited time. And then at least sabi ko, control the corruption in government, especially in your departments. Eh saludo ang sambayang — sambayanang Pilipino sa iyo. Salamat, Art.

SEC. TUGADE: Thank you very much, Mayor.

PRESIDENT DUTERTE: Ang sunod si Secretary De La Peña, si Boy. Boy, it’s your turn.

DOST SECRETARY FORTUNATO DE LA PEÑA: Yeah. Magandang gabi po, Pangulo at sa inyong lahat. I have a presentation entitled “Vaccine Self-Reliant Philippines.” So mayroon pong parang kadugtong ito nung presentation po ni Sec. Mon, although si Sec. Mon focused on vaccine production or vaccine manufacturing.

PRESIDENT DUTERTE: Sige, Boy, go ahead. You have the time.

SEC. DE LA PEÑA: Ayan, ayan na. Ito na po. [Lakihan mo lang nang mabasa ko.] So Vaccine Self-Reliant Philippines – a legacy of the Duterte Administration. This deals with vaccine security and local vaccine development.

Nag-umpisa po ang aming diskusyon actually on vaccine self-reliance as early as May of 2020 noong nagkaroon na nga po tayo ng mga [lockdown] at naisip namin na magpropose ng isang vaccine institute or actually Virology Science and Technology Institute sa pamamagitan ng ating Kongreso at Senado.

Pero noon pong magsalita kayo noong March 29 regarding your designed — your desire to leave a legacy in the form of vaccine self-reliance, nagpulong-pulong po kami lima pong Secretary: Si Secretary Duque po ng Health; si Secretary Avisado ng DBM; si Secretary Mon Lopez ng DTI; at si Secretary Galvez, ang ating vaccine czar.

So nag-meeting po kami noong April 12 at pinag-usapan namin kung ano ang mabuting i-present sa ating Cabinet at sa inyo tungkol sa vaccince self-reliance. Ito po muna. Ang ipapakita ko ay ang iba’t-ibang stages ng vaccine manufacturing.

Mangangailangan po ito ng basic research for new vaccine platforms, okay? Iyan po ang gagawin noong ating Virology Science and Technology Institute. Mayroon din po tayong susunod na stage, iyong vaccine development na. At kasama na diyan ‘yong clinical trials at scale to manufacture na dito na gagawin sa Pilipinas. Iyon nga lamang po, iyong aming ipinopropose na Virology Science Institute ay hindi lamang po virus na umaatake sa tao ang gusto naming pag-usapan kung hindi pati ‘yong virus na umaatake sa mga hayop, at ganoon din po sa ating mga crops katulad po ng ASF na umaatake sa ating livestock at katulad po nang umaatake sa ating mga coconut or abaca na mga virus.

Ang susunod pong stage ay actually ito po ‘yong diniscuss (discuss) kanina ni Secretary Mon Lopez ano from the clinical trials, we proceed to vaccine manufacturing. Actually po, puwede namang laktawan ‘yong basic research at vaccine development kung mayroong gustong kompanya na established na ‘yong kanilang technology na maglocate dito sa atin. At puwede pong within a short time ay makaset up sila nung tinatawag na fill-and-finish facility. Iyon po ‘yong ipapasok nila dito ‘yong mga in bulk na raw materials at dito ay ilalagay na lamang sa mga vials na kung saan ‘yon ang gagamitin sa injection.

So from fill-and-finish which can take a short time, puwede pong maging — plano nila ay magpatuloy hanggang sa maging isang full-fledged vaccine facility. Kaya ‘yon pong pangalawa is a full-fledged vaccine manufacturing facility na hindi po siguro magagawa within one year. Iyan po ay siguro aabutin ng at least up to two years ano.

Ngayon, ang panghuli pong stage, actually hindi na po ito manufacturing pero ito po ‘yung vaccine distribution for our national immunization program at of course potential annual COVID-19 vaccination.

Hindi po natin masasabi na kung magbalik na tayo sa normal ay hindi na kailangan ng bakuna ng COVID-19. Katulad din po ng ibang bakuna na na-develop, kahit po nagdaan na ‘yong mga pandemic sa mga susunod na taon ay kakailanganin pa rin ang bakuna. At hindi rin po natin masabi kung ano pang mga — huwag naman sanang mangyari — ang iba pang pandemic ang maaaring dumating sa mundo.

PRESIDENT DUTERTE: I’m very sad to relay to you the death of a second Cabinet member to die. First was Danny Lim, second was Secretary Sitoy of the Legislative — Executive Liaison Office. So I will call for a break for about a minute and request you to stand and we pray in silence for his soul.

Can we resume? Can I hear Secretary Abalos about this kung ano ang tingin mo?

MMDA CHAIRMAN BENJAMIN ABALOS JR.: Magandang gabi po, Mahal na Pangulo; Senator Bong Go; Cabinet secretaries; at PNP Chief Sinas; at sa lahat po ng mga nanonood po ngayon. Ipe-present ko lang po sandali five minutes lang, Mr. President.

[Next, please. Next. Next, please.] So ito po ‘yung mga kaso, Mr. President. [Next, please. Next.]

Gusto ko pong magpasalamat kay Secretary Bello, nagbigay po siya sa Kalakhang Maynila ng 230 million sa — ito po’y kulang-kulang 14,000 na contract tracers sa loob po ng sampung buwan. Pero mas minabuti po ng mga alkalde, Mr. President, na itong 230 million ay gawin na lamang isang buwan — ah tatlong buwan, ‘no.

Tapos hindi lang po ‘yon. Nagbigay rin po ng kulang-kulang 100,000 test kits po si Secretary Vince Dizon sa Metro Manila po ‘no. Sa loob po ito ng mga halos isang buwan.

[Next, please.] Mr. President… [Next. Next slide, please. Okay.]

Sa ngayon po, ang Oplan Kalinga, ang occupancy rate ay 76 percent. Ito po ‘yong mga for positive and asymptomatic. Ito naman pong tinatawag na may mga mild asymptomatic, dito po sila nakalagay ‘no sa BRP ang Pangulo, Filinvest Tent, siguro po mga 72 percent po ang kanilang occupancy. Bukod po rito ay…

[Next, please. Next.]

Ito naman po ang mga isolation po sa lahat ng local government units sa buong Kalakhang Maynila ‘no. Karamihan po rito ay mga classrooms, Mr. President.

[Next, please.]

Ang occupancy po nito ay kulang-kulang 67 percent kaya mayroon pang kaunting room po ‘no, may buffer pa po.

[Next, please.] Sa ngayon po ay… [Next slide.]

Ang granular lockdowns po sa ngayon ay kulang-kulang 24 barangays o mga kalye or village po sa buong Metro Manila ‘no.

[Next, please.]

Sa bakuna naman po, ito po ang source ng DOH doon po sa mga medical frontliners ay 200,000, dito po sa mga senior citizen ay 78,000, ito hong mga persons with comorbidities ay 138,000 or total po ng 418,000 sa ngayon po.

[Next, please.]

Sa mga ayuda naman, Mr. President, ito po’y kinuha lang namin ngayon sa mga city administrators po ng mga lungsod at munisipyo ng Kalakhang Maynila. Kung makikita po natin ‘no, ‘yong iba mga mabibilis ‘no kamukha ng San Juan halos 64 percent na po siya ‘no. So more or less ito po ‘yong percentage ng mga ayuda sa ngayon.

[Next, please.]

Ipapakita ko lang po ‘yong mga ibang litrato ‘no kamukha ito po sa Quezon City, ito po sa Barangay Krus na Ligas, Holy Spirit, at Bagong Pag-asa.

[Next, please.]

Ito po naman sa Caloocan ‘no, ipinapakita ko po ‘yong mga malalaking lugar, Mr. President. Ito yata kung hindi ako nagkakamali isa sa pinakamalaking barangay nila, iyong barangay Bagong Silang po.

[Next, please.]

At ito naman po ‘yong sa amin sa Mandaluyong, ito’y isa sa Barangka. [Next.] And one of the biggest barangays in the Philippines with 32,000 families, ito po ‘yong Addition Hills kung tawagin ‘no.

Actually, Mr. President, sa totoo lang noong mga first few days nagkaroon nang kaunting problema ‘no tungkol sa listahan pero naaayos naman, may mga grievance naman pong dumadaan. At sa totoo lang po, ‘yong iba po ay hinouse-to-house, ang problema naman po sa house-to-house medyo mabagal. Sinubukan po ng isang LGU ‘no, tumagal siya ng halos nine percent lang.

Pero ang importante po rito, Mr. President, ay mahirap magkumpulan dahil kung — kung naman papapilahin na madami, baka magkahawaan ‘no. Kung kaya’t ang mga mayors po ng Kalakhang Maynila ay gumagawa ng sistema na para maayos ‘no.

[Next, please.]

Well, ito lang ho ang panghuling slide ko, parati ko pong nire-report sa inyo ang Pasay dahil dito po nagsimula itong mga variants, Mr. President, noong February 22. Lahat po nang ginagawa ng lokal, iyong tinatawag natin granular lockdowns, ginawa po itong lockdown ay 136 na lockdowns sa kalye, sa isang barangay, at dalawang total lockdown ng barangay, at hindi lamang po ‘yon, ang contact tracing po nila ngayon is for one contact tracers for every 29 na katao ‘no. Ang swabbing ay napakarami pero tingnan niyo po, ang pinakapeak niya po noong araw ay March 27. Pero sa ngayon po, April 14 ‘no, kahapon noong isang araw, from 986 bumaba po siya ng 499.

Ang pinupunto ko po rito talagang kakaiba po itong bagong variants na ito, talagang binulaga po tayo ngayon pero siguro sa tamang pagtutulungan ng mga alkade, ng mga mamamayan, at ng national na pamahalaan, talagang wala pong imposible. Iyon lang po, Mr. President. Salamat po.

PRESIDENT DUTERTE: Salamat, Atty. Abalos. Pag-usapan nga natin ito, gusto ko lang malaman na what is really the primary purpose for the manufacture of the drug sa baboy?

FDA CHIEF ERIC DOMINGO: Opo. Well, anti ano po siya antiparasitic po siya. Ginagamit po siya kontra sa mga parasites po, inside and outside the body. Sa ngayon po, mostly veterinary po ang kaniyang use. Pero mayroon din pong pantao nito kasi mayroon din pong parasite sa mga tao na puwedeng gamutin nito pero sa ngayon po kasi madalang lang pong ginagamit sa tao ito. Mostly po veterinary, sa mga hayop po.

PRESIDENT DUTERTE: I’ll let you talk about it sa hanggang gusto mo kasi kinut (cut) na natin ‘yong oras sa iba.

CHIEF DOMINGO: Opo. Maiksi lang naman po ito, sir.

[Next slide po.]

So iyong Ivermectin po, isang antiparasitic, it’s a drug of choice for parasites, ito po ‘yong mga Strongyloidiasis, Onchocerciasis, sa mga bulate katulad po ng Ascaris, Trichuris, at saka sa ano pati po sa kuto ganyan po ‘no.

So bagamat safe naman po siya na gamot at marami na pong ginagamit nito for the past 40 years for animals and humans pero may mga side effect din po siya ‘no katulad po ng ‘pag sobrang taas po ‘yong mga dose ay mayroong nilalagnat, mayroong tinatamaan ang atay, mayroon pong magkaka-pulmonary problem including neurologic and brain damage kaya medyo maingat lang po tayo dahil mayroon din pong side effects.

[Next slide, please.]

Now, what does it have to do with COVID-19? Paano po ba nag-umpisa ito? Noon po kasing April 2020, noon pong nagsa-start ang COVID-19 at na-isolate ‘yong virus, may isang mga grupo po ng mga scientist sa Australia, kumuha sila ng cells galing sa unggoy, nilagyan nila ng virus ng COVID-19, pagkatapos nilagyan po nila nang mataas na mataas na dose nito pong Ivermectin ‘no, higher than the usual dose na ginagamit na kontra bulate. Pagkatapos po nakita nila na within 24 to 48 hours namatay po ‘yong mga COVID virus.

Of course ang ano naman po nila, ang kanilang naging conclusion doon is that we need to study in humans and to check kung paano po ang magiging effect nito kaya nagkaroon po nang maraming pag-aaral. Pero hanggang ngayon po sa Australia, hindi pa rin po ito approved na gamot para sa COVID-19 ‘no. Inaaral pa po talaga kung mayroon siyang effect sa COVID-19 kasi hindi naman nga po siya antiviral drug.

[Next slide, please.]

So dito po sa Pilipinas, ang DOH mayroon po siyang kinomisyon, yong Living Clinical Practice Guidelines Group. Ito po ay kino-compose ng DOST, ‘yong mga vaccine expert panel po natin, ‘yong mga espesyalista po natin sa Infectious Disease, mga clinical epidemiologist, at saka UP-PGH. Sila po sir ‘yong gumagawa noong clinical guidelines natin kung ano ‘yong mga gamot na gagamutin sa mga pasyenteng may COVID-19 kaya naman po ngayon napakababa ng mortality rate natin ‘no, less than two percent kasi sinusunod po ‘yong mga guidelines nitong mga espesyalista po natin na ito.

So lahat po ng gamot na under investigation tinitingnan po nila lahat ng mga clinical trials all over the world tapos magbibigay po sila ng rekomendasyon. So ito po ‘yong rekomendasyon nila sa pag-aaral nila sa Ivermectin kasi po marami talagang maliliit na mga trials at marami pong nagke-claim na talagang it really works wonders ‘no at saka na talaga pong may mga testimonial and very passionate po ang mga tao.

Pero ito po very ano po ito very scientific. Tsinetsek po nila lahat ng mga studies nitong ating Living Clinical Practice Guidelines Group. ‘Pag hindi po maganda ‘yong design ng isang study, hindi isasama ‘yon; kapag maganda naman ay titingnan ang resulta nito.

So from February unti now, tuloy-tuloy po ‘yan every week nagmi-meeting po sila. Ang tinitingnan po nila ‘yong magagandang clinical trial about Ivermectin; and in this case, nakahanap po sila ng magandang 11 clinical trials.

PRESIDENT DUTERTE: Iyon na lang. So that about — that’s about — that’s all for today. Huwag na muna tayong mag-ano kasi tatawagan ko ‘yong pamilya at we will have to make the arrangements if he’s here. Thank you for your attendance. Salamat. [applause]

— END —

Source: PCOO-PND (Presidential News Desk)