SEC. ANDANAR: Magandang umaga, Pilipinas. Ngayon po ay araw ng Lunes, August 16, 2021, muli nating alamin ang pinakamainit na balita sa bansa kaugnay sa COVID-19 pandemic. Ako po ang inyong lingkod, Secretary Martin Andanar. Magandang umaga sa’yo, Usec. Rocky.
USEC. IGNACIO: Good morning, Secretary Martin. Bukod po sa paghahandang ginagawa ng mga ospital dahil sa pagdami ng mga nahahawahan ng COVID-19 virus kabilang na po ang mga bata, maging ang mga crematorium at funeral services sa Pilipinas ay doble kayod na rin para po i-accommodate ang mga nasasawi sa sakit. Kumustahin natin ang kanilang sitwasyon mamaya. Magandang umaga po sa lahat. Ako naman po si Usec. Rocky Ignacio.
SEC. ANDANAR: Bueno, umpisahan na natin ang Public Briefing #LagingHandaPH. Isa pang panibagong COVID variant ang na-detect sa bansa, ito ay ang Lambda variant na unang na-detect sa bansang Peru. Sa ngayon ay patuloy din ang pinaigting ng genome surveillance ng bansa kung saan nadagdagan pa ang bilang ng Delta cases, ang kabuuang ulat mula kay Mark Fetalco:
[NEWS REPORT]
SEC. ANDANAR: Kaugnay nga po diyan sa kauna-unahang Lambda variant na nakumpirma sa Pilipinas, ilang mga katanungan tungkol dito ang ating bibigyang kasagutan kasama si Dr. Eva Maria Cutiongco Dela Paz mula sa Philippine Genome Center. Magandang umaga po sa inyo, Dok, and welcome to the program.
DR. DELA PAZ: Magandang umaga rin po, Secretary Andanar at kay Usec. Rocky at sa lahat po ng tagapakinig.
SEC. ANDANAR: Dok, ano ang mga dapat nating malaman tungkol sa Lambda variant? Saan ito nagsimula at ano ang characteristics nito?
DR. DELA PAZ: Secretary, unang naiulat po ang Lambda sa Peru tulad po ng nasabi kanina sa news report noong 2020. Ang Peru po ay isa sa may pinakamataas na bilang ng mga namatay sa COVID bawat capita. Sa ngayon, sa bawat isandaang libo ng populasyon, 596 po ang namamatay sa [garbled]. Umabot po sa siyamnapu at pitong porsiyento o 97% ang variant ng Lambda na [garbled] sa Lima, ang kapital po ng lungsod ng [garbled]. Mabilis na kumakalat ito ngayon sa South America tulad po ng Chile, Argentina, Ecuador, at siya po ay namasyal na sa daigdig pati na dito sa Pilipinas ‘no, mayroon na tayong isang kaso. Ayon sa kamakailang ulat po ng World Health Organization, natagpuan na po ito sa halos dalawampu’t siyam na mga bansa all over the world.
SEC. ANDANAR: Kung ang Delta ay kayang mag-infect ng walo o siyam na tao sa isang transmission lang, kumusta naman itong Lambda at gaano kabilis ang puwedeng mahawa ang isang tao?
DR. DELA PAZ: Sa ngayon po, wala pa po tayong datos na ganoon kung gaano siya kabilis makapanghawa. In fact po, ang sinasabi po ng mga siyentipiko or mga scientists, hindi pangkaraniwang [garbled] po ng mga mutations ng Lambda variant ang nagiging dahilan kung bakit mas madali siyang makapanghawa. Tulad din po ng mga ibang variants, ang mutation po ng Lambda ay nasa spike protein, iyong bahagi ng virus na ginagamit pangkapit sa mga selula na sasalakayin nito ‘no.
Ano pa po, sa ngayon po ay tinitingnan pa po nila kung ito po ba ay katulad ding ng Delta na nakakapanghawa nga po ng hanggang walong tao. Hindi pa po siya—
Uulitin lang po natin na hindi pa po siya variant of concern. Ito ay dineklara pa lang noong Hunyo ng WHO na variant of interest. Iyon po ang kaniyang ano ngayon, klasipikasyon mula po sa WHO kasi mayroon pa lang po siyang posibilidad—
SEC. ANDANAR: May isang pag-aaral na pinablish [published] ang isang grupo ng Japanese researchers na nagsasabing posibleng mas resistant sa bakuna ang Lambda dahil sa mga natagpuan nilang mutation sa spike protein nito. Is this true? Anong masasabi ninyo rito, Dok?
DR. DELA PAZ: Iyan na nga po, tama po iyong inyong impormasyon na sinasabi na mayroon po siyang mga mutation sa spike protein na maaari pong mas madali siyang makapanghawa dahil po mas madali siyang kumapit sa selula ng mga [garbled] kaniyang aatakihin ‘no. At mayroon din pong pinapakita siyang characteristic na maaaring ang antibodies mas mahirap na i-neutralize ang virus. Subalit ito ay kailangan pa po ng patuloy na pag-aaral, Secretary.
SEC. ANDANAR: Okay. Dok, may balita na ba kung itong nagpositibo sa Lambda ay returning OFW o hindi? Siya ba ay OFW, bakunado na ba siya at saang lugar itong taong ito residente?
DR. DELA PAZ: Ayon po sa ulat ng Department of Health, ito po ay isang local case; hindi po siya Returning Overseas Filipino. Siya po ay katulad din ng naiulat ninyo kanina bago tayo nagsimula ng interview, isa po siyang 35 years old na female na wala [garbled] sintomas. Recovered na po siya after [garbled] 10-day isolation period po.
Sa ngayon po, ang Department of Health ay gumagawa pa po ng back contact tracing at [garbled] investigation [garbled] masagot po ang mga katanungan ng ating mga kababayan tungkol sa kasong ito.
SEC. ANDANAR: Dok, ano po ang mga dapat gawin ng pamahalaan para hindi na kumalat ang Lambda variant? Posible kayang mapatagal pa ang mahigpit na quarantine restriction sa bansa specifically dito po sa National Capital Region?
DR. DELA PAZ: Maganda pong katanungan iyan, Secretary. Sa ngayon [garbled] base po kasi sa ating mga tinitingnan na mga data, ang pagpapatupad po ng labing-apat na [garbled] alam na po natin ito lalo na po iyong sa sampung araw na quarantine ay importante po iyon plus pagkana-test on the 7thday at ito ay negative [garbled] pa po iyong [garbled] pagka-quarantine po sa bahay sa pamamagitan po ng pagmu-monitor ng ating mga LGUs sa labing-apat na araw pa rin po ang ating pinapatupad.
Ibang klase naman po kapag sa panahon na, kunwari sampung araw po silang nasa quarantine, nagkaroon sila ng sintomas, eh ibang uri ng pamamaraan na po iyon ng pag-aalaga sa kanila.
SEC. ANDANAR: Ano po ang plano ng Philippine Genome Center lalo ngayong hindi lang Delta ang kailangang mabilisang ma-detect kung hindi pati ang Lambda?
DR. DELA PAZ: Opo. Secretary, marami na tayong ipinaiiral na mga ano, ukol po sa pag-i-expand ng ating genome bio-surveillance, kasama po nito bukod po sa siyempre po, mayroon na po iyong mga kinukumpletong plano upang pati po sa Philippine Genome Center-Visayas a UP Philippine Genome Center-Mindanao ay makagawa na rin po ng sequencing pero siguro po kailangan lang tayong maging pasensiyoso kasi po bibili pa tayo ng mga equipment at ng mga reagents.
Subalit kahalo na kapag nagawa po iyon ay patuloy iyong mga training ng mga tao sa pagsi-sequence at saka po sa pag-a-analyze, iyong mga computational or bioinformatics analysis na gagawin. At kasama rin po ang tuluy-tuloy na pakikipag-coordinate po sa ating Epidemiology Bureau ng Department of Health. Kasi hindi po siya isang proseso lamang, marami po siyang kakabit na proseso bago po tayo makapaglabas ng mga results mula po sa sequencing natin sa UP-Philippine Genome Center.
SEC. ANDANAR: Maraming salamat at mabuhay po kayo, Dr. Eva Maria Cutiongco Dela Paz ng Philippine Genome Center.
DR. DELA PAZ: Maraming salamat po.
SEC. ANDANAR: At bago po ako magpaalam sa inyo para sa isa namang mahalagang tungkulin, nais ko munang batiin ang partner ko, partner natin dito sa Laging Handa, ang napakasipag at talaga namang dedicated sa public service noon pa man hanggang ngayon na siya ay undersecretary. Siya ay isa sa mga pinagkakatiwalaan kong undersecretary sa Presidential Communications Operations Office at siya po ang nagpapatakbo ng ating mga broadcast operations, broadcast relations para sa PCOO. Happy birthday to you, partner Usec. Rocky Ignacio! Happy birthday, at naiintindihan naman namin kung wala munang handa ngayon dahil mayroon tayong ECQ.
USEC. IGNACIO: Maraming salamat, Secretary Martin! Pero hindi ko nakakalimutan iyong regalo ninyo [laughs]. Hindi ka makakaligtas sa akin. Hindi, joke lang.
Thank you, Secretary at saka maraming salamat po doon sa sinabi ninyong tiwala. At alam naman po namin na talagang maski kayo ay talagang kumukuha rin kami ng guide sa inyo kung ano iyong mga dapat naming gawin. Salamat din po sa inyong kasipagan din. Alam namin na talagang gusto rin nating maipakita sa lahat na talagang pagdating sa information ay iyong mga tama at napapanahon iyong ating ibibigay sa ating mga kababayan. Salamat, Secretary Martin.
SEC. ANDANAR: God bless you, Rocky and enjoy your day kahit papaano.
Mga kababayan, magkita-kita tayong muli bukas.
USEC. IGNACIO: Maraming salamat sa iyo ulit, Secretary Martin.
Samantala, pinasinayaan sa Basilan ang ikaisandaan at tatlumpu’t limang Malasakit Center sa bansa. Personal naman itong pinuntahan ni Senator Bong Go sa kabila po ng aberyang naranasan sa helicopter na sinasakyan nito. Ang detalye sa report na ito.
[NEWS REPORT]
USEC. IGNACIO: Sa iba pang balita, para mapigilan ang pananamantala ng ilan sa bakunahan kontra COVID-19, hinimok ang mga lokal na pamahalaan sa Metro Manila na magpataw ng parusa laban sa mga nagpapa-booster shot kahit ipinagbabawal pa. Sa Quezon City, dalawa ang sinampahan ng reklamo dahil dito. Ang ulat mula kay Kenneth Paciente. Kenneth?
[NEWS REPORT]
USEC. IGNACIO: Maraming salamat sa iyong report, Kenneth Paciente.
Samantala nilinaw ng National Task Force Against COVID-19 na hindi pa pinapayagan ang pagbibigay ng booster shots sa fully vaccinated individuals. [Garbled] NTF Against COVID-19 Chief Implementer Secretary Carlito Galvez, Jr. sa pagdating kahapon nang higit 469 [garbled] thousand [garbled] COVID-19 vaccines.
Ayon kay Secretary Galvez, maliban sa usapin ng global vaccine supply, una nang sinabi ng mga eksperto na mas epektibo ang booster shot pagkatapos ng siyam na buwan hanggang isang taon mula nang makumpleto ang bakuna kontra COVID-19.
Kasunod nito, muling tiniyak ni Secretary Galvez na hindi palalampasin ng NTF ang mga tinatawag na ‘vaccine hoppers’ o iyong mga nagpa-register sa iba’t ibang LGU para makakuha nang higit dalawang doses ng bakuna.
[VTR]
USEC. IGNACIO: Samantala, patuloy ang ginagawang pag-aaral ng mga eksperto kaugnay sa kahalagahan nang pagkakaroon ng booster shot sa mga nakakumpleto na ng bakuna. Sa ibang bansa kasi gaya ng Estados Unidos, inaprubahan na po iyong pagbabakuna nito. Alamin natin ang iba pang mahahalagang detalye tungkol sa COVID-19 booster shot kasama po natin si Dr. Nina Gloriani, ang Chairperson ng Vaccine Experts Panel ng Department of Science and Technology. Magandang umaga po, Dr. Gloriani!
DR. GLORIANI: Magandang umaga, Usec. Rocky at sa lahat ng mga nanunood.
USEC. IGNACIO: Opo. Doc unahin na natin itong itanong, iyong tungkol po sa variant. Naku hindi pa tayo naka[garbled] dito sa Delta variant—Lambda variant ngayon. May nakumpirma na nga pong kaso sa bansa. Ang tanong po ni Louisa Erispe ng PTV: Anong efficacy ng mga bakuna sa Pilipinas laban dito sa Lambda variant?
DR. GLORIANI: Okay. Kukonti pa lang ang information sa efficacy against the Lambda variant. Pero mayroon din siyang study sa Chile kasi alam ninyo itong Lambda variant mas [garbled] doon sa Latin America ‘no. Sino? Peru nag-umpisa ‘yan, Argentina, Chile and then Ecuador. So sa Chile, mayroon silang pag-aaral na bumaba by [garbled] iyong neutralizing antibodies against the Lambda variant. So hindi naman masyadong [garbled] na iyong [garbled].
Actually, doon sa ibang mga variants [garbled] iyong variant of concern ng Delta nasa—iyong iba 6-fold ang baba. Pero still hindi pa naman siya enough, iyong evidence na nakaka—mas masama iyong nagiging epekto noong variant na ito [garbled] and sa pagbabakuna versus mga ibang variants. Pero iyong mga bakuna ay nakakaprotekta rin lahat dito sa mga variants na ‘to against the severe form of COVID due to [garbled] variants. So may ganoong data, may proteksiyon.
USEC. IGNACIO: Opo. Doc, susugan ko na lang po iyong tanong ni Ivan Mayrina ng GMA News: Ano daw po iyong impact ng Lambda variant na sinasabing possibly vaccine resistant sa ating mga vaccines at sa ating vaccination program?
DR. GLORIANI: We still have to find out ‘no kasi hindi natin basta sasabihin na dahil variant ito ay mayroon siyang impact ‘no – titingnan pa rin. Ang dalawang puwedeng gawing test diyan ano eh mayroon nga sa Chile, iyong sa laboratory, iyong neutralizing antibodies na bumaba pero mayroon din tayong real world conditions na titingnan, real world effectiveness. So ilan dito sa mga nabakunahan ang nagkakaroon ng COVID na due to this variant.
So until we see more data—kasi sa ngayon variant of interest pa siya, hindi siya iyong variant of concern. Although marami nang naapektuhan, more than 20 countries na and I think mga less than [garbled] ‘no. Kumpara sa Delta for instance o doon sa Alpha, Beta na halos lampas sa 100 ang mga countries na naapektuhan na, hindi pa siya ganoon ka-worrying ‘no. But of course dahil tumataas sa Latin America pero what I would like to say bakit tumataas.
Alam na nila ito, alam ninyo na nakausap na—nakapag-interview na rin kami tungkol sa [garbled] dito sa atin, siguro 2 months ago/3 months na tumaas sa kanila pero wala pa tayo. Ngayon of course mayroon tayo, isa kahapon ‘no. Ang importante talaga ma[garbled] ang transmission. It just means or it just shows na ang transmission ay tuluy-tuloy pa rin; kulang pa rin ang ating pag-precaution, iyong pag-adhere doon sa mga public health standards na kailangan natin.
So tuloy ang—that will happen – hanggang tuloy po ang transmission, maraming virus ang nagri-replicate, maraming mutation ang nangyayari and iyong mutation ang maggagawa nitong mga iba-ibang variants na ‘to at iba-iba po ang mutation ‘no, iba-ibang parts noong virus. So iyon po ang number one na sanhi niyan. But of course, the low immunization coverage din mababa.
USEC. IGNACIO: Opo. Pero Doc, kumusta po iyong pag-aaral na ginagawa ninyo tungkol dito sa pagkakaroon ng booster shot against COVID-19? Although may sinasabi nga po na kulang pa rin iyong supply ng bakuna, ito po ba ay [garbled] gawin na sa Pilipinas as soon as possible? Ang US FDA po kasi inaprubahan na ito for immunocompromised people.
DR. GLORIANI: Tama kayo, Usec. Rocky ‘no. Nasa discussion iyan sa all experts group kung sino ang bibigyan, how do we define sino ang immunocompromised. Of course, number one mga elderly, immunocompromised ‘yan. Pero sino iyong mga [garbled] kunyari may transplant—iyong transplant patients, iyong nag-iinom nga mga immunosuppressive antimetabolite drugs, iyong mga may HIV, iyon pong mga cancer patients na nagki-chemo – so ‘yan po iyong mga titingnan natin pero nakasalalay pa rin nga po sa supply ng vaccine ang ating magiging rekomendasyon.
Actually, mayroon naman pong napag-usapan na na talagang ibibigay is [garbled] now at only about 12% or less than 50%. Kailangan po natin sana at least 50% although we aim for higher – 70/80 percent.
USEC. IGNACIO: Opo. Doc, linawin lang po namin ano. Ang ibig sabihin po ba may posibilidad na maging prone ulit sa moderate to severe COVID-19 infection iyong isang nabakunahan nang lampas 6 months?
DR. GLORIANI: Okay. Yes po, Usec. Rocky ‘no. Iyong mga bumaba na ang immunity, iyong tinatawag nating waning immunity, mas maaaring magiging prone sila or susceptible to COVID. Puwedeng mayroon—ang datos show na itong mga [garbled] will prevent or protect more against [garbled] than iyong mild. Puwedeng mild, moderate lang pero [garbled] severe.
Although iyong may mga nagkaka-severe na fully vaccinated, iyon po ‘yung may mga problema nga sa kanilang immune system, immunocompromised po sila or elderly or—usually iyong above 70, iyan po iyong mga kasong nari-report [garbled] may mga sakit, umiinom ng mga gamot na nagbaba sa kanilang immune responses.
USEC. IGNACIO: Opo. tinatanong naman po ni Red Mendoza ng Manila Times: Kung nababahala raw po kayo na may mga nagpapaturok na ‘di umano ay booster shot sa ibang mga lungsod?
DR. GLORIANI: Technically, hindi po kami nababahala, pero nababahala kami sa equity issues. Ang mangyayari sabi niya – sorry ha, I may have to use the words of Dr. [unclear] of the World Health Organization – kapag nakadalawa na kayo, ibigay na natin iyong another extra or isang dose sa iba na wala pa kahit isa; greediness na daw iyan. Siguro tama iyong term ano, huwag na po, kasi po iyong pagbabakuna may interval din, kailangan mas optimized. Nabanggit kanina ni Usec. Rocky, na kailangan at least, actually doon sa data, at least 6 months to one year. And we have data to show na doon pa lang bumababa as much itong mga antibodies, kahit sa Pfizer, kahit sa Moderna, kasi sa Sinovac o AstraZeneca.
Ang AstraZeneca actually ay interval na 12 months ay mataas pa ang kaniyang antibodies at iyong tinatawag nating cell response. And then Janssen ay may 8 months na data showing also, iyong robust responses. Iyong iba bumaba ng kaunti, Pfizer and Moderna bumaba ng kaunti. They are not sufficient para mag-worry, puwede pa tayong maghintay ng mga nine months or next year siguro, kasi March tayo nag-umpisa eh. Huwag pong magmadali, bigyan natin iyong ibang mga kababayan natin ng tiyansa na makapagbakuna rin, para ma-achieve natin iyong population protection at ultimately iyong herd immunity.
USEC. IGNACIO: Opo. Tungkol naman po sa pagbabakuna sa mga bata. Doc, ang tantiya ng pamahalaan puwedeng magsimula by September or October. Ngayon ay may EUA pa lang po iyong Pfizer, pero ang Sinovac, may pag-aaral na rin po sa ibang bansa. So, ano po ang palagay ng expert panel dito sa Sinovac vaccine? Puwede po kaya ito sa mga bata?
DR. GLORIANI: Actually, iyong Sinovac ay nag-apply na for clinical trials sa children 3 years to 17 years old. So, actually narekomenda natin iyong approval ng clinical trial na iyon sa children sa FDA, ongoing po ang evaluation sa FDA ngayon for final approval. So gusto natin ng local data ‘no. Although sa China maganda naman ang data nila in terms of safety at iyong immunogenicity, iyong antibody responses ng mga bata, mas mataas kaysa doon sa may edad ano. We expect that, talagang ganoon po iyon. Pero we want local data bago natin sana payagan ang paggamit or pag-deploy widely.
USEC. IGNACIO: Opo. May tanong lang po si Haydee Sampang: Maliban daw po sa babala at pag-apela, may plano po ba kayong maghain ng konkretong aksiyon sa mga doktor at personalidad na tahasang kontra sa bakuna o anti-vaxxers na nakakapagpahina sa nationwide vaccination program?
DR. GLORIANI: Alam ninyo, kami technical. Pero may operation at admin, so may ginagawa naman po ang ating DOH at kasama kami sa mga meetings kung ano ba ang dapat gawin sa kanila. So, pero eventually, ang gobyerno po ang gagawa ng mga hakbang para mapigilan naman iyong misinformation/disinformation, kasi ang tagal na nating ini-explain ito. Tapos in one go, dahil sa sinabi ng isang tao na wala namang basehan ang sinasabi, eh ilang tao ang umayaw na ng bakuna, I know that. We have heard a lot of feedback after that. And we feel bad, kasi irresponsible iyon and I have to say that.
Dapat may basehan. Very science-based lahat ng tinitingan namin. Kung sinasabi ay may mga side effects, may mga reaction o immunogenicity, may mga adverse event. Ang mga bakuna po ay hindi 100% safe or walang reaction. Even iyong mga reactions in-explain na po natin na iyong mga normal na response ng ating mga katawan. Pero mayroon mayroong mga serious adverse events, titingnan muna natin kung talagang dahil sa bakuna iyon o hindi. Hindi natin sabihin sa lahat na oh ito lahat ay dahil sa bakuna, hindi po. Marami doon may coincidental or dahil may ibang mga sakit ang mga nabakunahan na iyon, to me iyong ang nangyari.
But of course, the DOH is very, very careful, we have the NAEFIC, (National Adverse Events Following Immunization Committee) na tumitingin at nag-i-imbestiga ng lahat ng reports na ito. So, pero iyong irresponsible na anti [vaccine] general sweeping statements ay hindi po maganda. Even among our ranks, siguro mayroon dapat gawin ang ating regulatory agency at ang ating DOH. Medyo hindi po level namin, individually but at the higher lang siguro po.
USEC. IGNACIO: Opo. Doc, panghuli na lang po may pahabol lang si Sam Medenilla ng Business Mirror: May findings na po kaya ang vaccine export panel kung hanggang kailan po ang duration ng efficacy ng current COVID-19 vaccine? Ito po ba ay six months o longer?
DR. GLORIANI: Okay, iyon iyong nabanggit ko kanina, Usec. Rocky ‘no. Ang Sinovac, mayroon sila na bumababa na before six months, pero kapag binoost [boost], tataas naman ulit iyon. So, ibig sabihin may memory cell na nandoon. Iyong Pfizer and Moderna, mayroon din silang months na bumababa na rin, although sinasabi nila hindi masyado, pero they are advocating nga iyong third dose which I find na parang hindi consistent doon sa pronouncements. Pero iyong Janssen ulitin ko lang, mayroon silang 8 months data na mayroon pang magandang robust at antibody response, anti-cell response. Ang AstraZeneca ang may pinakamahaba – published data ito ha, kasi iyong iba press releases lang, ito published data – so one year iyong sa AstraZeneca. So, kaya po huwag tayong magmadali sa pagbo-boost at huwag tayong mag-hopping and shopping.
USEC. IGNACIO: Opo. Maraming salamat sa inyong panahon, always keep safe po. Dr. Nina Gloriani ng DOST Vaccine Experts Panel. Mag-ingat po kayo, Doc.
DR. GLORIANI: Kayo din po, Usec. Rocky and everyone. Salamat po.
USEC. IGNACIO: Salamat po.
Samantala, nagpapasalamat naman si Senator Bong Go sa tiwalang ibinigay sa kaniya ng kanilang partido ni Pangulong Duterte na PDP-Laban dahil sa pag-iendorso sa kaniya ng mga ito sa pagka-pangulo sa nalalapit na halalan. Pero aniya, mas mahalaga rin mag-focus sa pagbabakuna para malampasan ang banta ng COVID-19 sa bansa. Narito ang report.
[NEWS REPORTING]
USEC. IGNACIO: Noong buwan ng Pebrero, tinatayang umabot na sa 48,411 ang mga batang nahawaan ng COVID-19 sa bansa at patuloy pa itong nadadagdagan. Pero ang paglilinaw ng Department of Health, hindi lang naman daw po mga bata ang nakakaranas ng pagtaas ng kaso kung hindi sa lahat ng age group.
Gayunpaman maraming mga magulang nababahala sa balitang ito kaya para pag-usapan iyan, makakausap po natin si Dr. Mary Ann Bunyi ang presidente po ng Pediatric Infectious Diseases Society of the Philippines at miyembro ng National Immunization Technical Advisory Group.
Magandang umaga po, Dr. Bunyi!
DR. BUNYI: Magandang umaga po, Usec. Rocky. Magandang umaga rin po sa mga nanunood at nakikinig sa inyong palatuntunan.
USEC. IGNACIO: Doc, ito pong datos na inilabas ninyo na higit 48,000 children aged 19-years old below na pala po iyong nahawaan ng COVID sa bansa ay until February po this year. Papaano naman po iyong mga February to August, may estimate na po ba kayo kung ilan pa iyong nagdagdag sa bilang na iyan? Iyan din po ang tanong ni Red Mendoza ng Manila Times.
DR. BUNYI: Sa ngayon po, Usec., wala pa pong actually na datos na kami’y nakakalap kung ilan ang nadagdag dito sa mga batang ito na nahawaan ng COVID. Pero dahil tumataas po ngayon ang kaso ng Delta variant, sasabay lang po ang dami ng mga bata na nahahawa ng COVID sa dami ng nahahawa sa mga matatanda.
Kung titingnan ninyo po, Usec., iyong 48,000 na kaso sa mga bata kapag itinabi ninyo po iyan sa kabuuang kaso ng COVID-19 dito sa Pilipinas, wala pa pong sampung porsiyento iyan ng kabuuang bilang ng COVID dito sa Pilipinas.
USEC. IGNACIO: Pero, Doc, may datos rin po ba kayo kung ilang bata naman iyong nasawi dahil sa COVID-19 since nag-start po iyong pandemya or kahit this year lang po?
DR. BUNYI: Sa ngayon kasi ang datos na nasa amin is actually a registry na ini-launch po ng medical society ng Philippine Pediatrics Society at saka ng Pediatric Infectious Diseases Society. Doon po sa datos na iyon, mayroon pong 1,000 na mga na-confine na mga pasyente; 80% po doon ay naka-recover. Mayroon hong mga 10% na namatay pero isang libo lang po iyon.
Pero kung ang pag-uusapan po natin ay national data, wala pa po kasi tayong datos. Sa palagay ko po nagkakalap pa po ng datos ang Department of Health tungkol po sa mga kaso ng COVID-19 sa mga bata.
USEC. IGNACIO: Opo. Pero ano po iyong mga preexisting condition ng mga bata ang nagiging prone po sa COVID-19 or puwede rin po bang masabi na ito pong mga bata ay mas mataas iyong kanilang resistensiya kapag tinamaan sila ng COVID?
DR. BUNYI: Ang mga bata so far—ang isinusulong ngayon ng mga eksperto is sinasabi nila na may likhang lakas ng immunity ang mga bata kaya kung mapapansin natin generally ang mga bata ang ipinapakita lang na mga sintomas ay mild. Ano ito? Lagnat, sipon, ubo, at kusa na lang gagaling. Iyong iba nga wala pang sintomas.
Pero kapag ang pinag-usapan po natin ay iyong mga batang may underlying medical conditions, sila po kadalasan ang puwedeng lumala ang COVID. Ano po itong mga preexisting conditions? Ito po iyong mga batang may sakit sa puso; may sakit sa bato; sila po iyong may cancer; sila po iyong may hika; sila po iyong may mga neurologic disorders katulad ng mga epilepsy, cerebral palsy; sila po iyong may diabetes; iyong mga matataba, sobrang tabang bata; at saka po iyong mga bata younger than one year old.
Ito po iyong tinutukoy naming may mga preexisting conditions na puwedeng maging malala ang COVID sa kanila or puwede rin pong hindi.
USEC. IGNACIO: Opo. Tanong naman po ni David Santos ng CNN Philippines: DOH data show pneumonia is one of the leading causes of child mortality in the country for ages 1-14. Pneumonia is also a common complication for COVID. Firstly, are we able to distinctly keep track of this [garbled] kids and [garbled] prevalence of pneumonia among kids bolster calls to have them vaccinated against COVID?
DR. BUNYI: Ang pulmonya po matagal na nating problema eh, Usec. Bago pa dumating itong COVID, pulmonya ay isa sa mga sakit na nakakamatay sa mga bata. So, ang DOH naman po eh mayroong mga bakuna laban sa pulmonya katulad noong DPT, iyong pertussis doon; iyong PCV, iyong pneumococcal conjugate vaccine; iyong para sa tigdas, iyong measles vaccine mayroon pong ganoon.
So, mayroon naman pong mga hakbang at may mga measures na ginagawa ang Department of Health para maibsan ang problema natin diyan sa pulmonya. Tama po kayo, mahirap ho talagang i-distinguish clinically base lang po sa sintomas ang COVID doon po sa ibang mikrobyo na puwedeng mag-cause ng pulmonya sa mga bata.
USEC. IGNACIO: Opo. Ang sunod pa rin pong tanong ni David Santos: According to some statistics, children compose of at least 30% of our population, do we have an idea how many percent of them get regular anti-flu vaccination at papaano naman daw po iyong pneumonia vaccine? In short, how receptive are Filipino families in having their children vaccinated?
DR. BUNYI: Iyong tungkol sa flu, hindi pa po kasi kasama iyan doon sa National Immunization Program. So, nabibigay po iyan sa pribadong sektor. iyong flu vaccine. Iyong PCV po, kasama na po iyan sa National Immunization Program at naro-rollout na po iyan sa mga ibang health centers.
Pero ang pagkaalam ko po ay hindi pa po lahat nabibigyan niyan. Pero pinag-uusapan naman po ng DOH through the National Immunization Program na paigtingin pa iyong pagbibigay ng mga bakuna sa mga bata laban po sa pulmonya.
USEC. IGNACIO: Opo. May pahabol pong tanong si Red Mendoza ng Manila Times: Ano po ang kahalagahan ng isang family border na ang lahat ng mga magulang at mas nakakatanda ay bakunado para maprotektahan ang mga bata?
DR. BUNYI: Malaking bagay po iyon na mabakunahan na po ang mga magulang at mga matatandang nakapaligid sa mga bata sa isang pamilya, kasi kahit papaano po kung halimbawa po magkaroon ng COVID infection diyan sa pamilya, iyong tyansa po na mahawaan iyong bata is mas maliit.
USEC. IGNACIO: Opo. Doc, kami po ay nagpapasalamat sa inyong panahon at sa ibinigay na impormasyon. Dr. Mary Ann Bunyi, mabuhay po kayo at stay safe po.
BUNYI: Maraming salamat din ho, USec.
USEC. IGNACIO: Patuloy po ang pagtaas ng bilang ng mga nahahawaan ng COVID-19 sa bansa. Dumarami rin ang bilang ng mga nasasawi dahil dito, hindi nga lang ang mga ospital ang nagiging punuan kung hindi maging ang crematoriums at funeral services sa bansa. kaugnay niyan, makakausap po natin si Mr. Bong Ebo, ang chief operating officer ng Cosmopolitan Funeral Homes at miyembro po ng Philippine Mortuary Association.
Magandang umaga po sa inyo, Mr. Ebo.
MR. EBO: Good morning, Usec.
USEC. IGNACIO: Opo. Kumusta po iyong ating mga crematorium across the country, particularly po sa Cebu, Iloilo at Davao? Nakakalungkot man po, sa loob po ba ng isang araw eh ilan po ang naki-cremate ninyong namatay from COVID-19?
MR. EBO: Actually, our crematorium in Cebu, we have two facilities here. Ang isa nasa downtown; ang isa nasa Lahug area, iyong sa mga mayayaman. Ang capacity ng crematorium natin is 6 to 7 bodies per day kasi mga one hour iyong operation niya. Then you have another 45 minutes [unclear], kaya aabot ka ng hanggang 7 or 8 kung sagad na. But all the crematorium right now are really for the call of duty. Right now, I think we have a regular like 4 to 5 bodies in our pyre per day, and our Maracas crematorium had finished its repair yesterday and we have started right now the crematorium process.
USEC. IGNACIO: Sir, kinakaya pa po ba ng mga kasamahan ninyong miyembro ng asosasyon ito pong pagtaas ng demand sa cremation services sa kasalukuyan?
MR. EBO: Oo naman. We have joined our hands together as member of the Philippine Mortuary Association and the multi-branch of our Cosmopolitan Funeral Homes Incorporated because we are operating nationally, from the north to the south, so from Luzon to Mindanao.
USEC. IGNACIO: Opo. Sir Bong, ito po ba automatic po ba iyong kapag COVID patient ang namatay ay diretso cremate po ang mga labi o nagkakaroon pa po ba ng pagluluwag ngayon dahil pila na rin po iyong mga nagpapa-cremate?
MR. EBO: According to our Philippine law, Presidential Decree 856, it stipulates that right after the death [from a dangerous communicable disease] of a person, we need only 12 hours to address. So, it might be direct burial or a cremation process, no embalming involved.
USEC. IGNACIO: Opo. Pero ano po iyong reaksiyon ninyo dito sa planong mass grave ng ilang LGU sa bansa? Sa palagay po ba ninyo ligtas ito?
MR. EBO: Ang problema diyan, Usec., is iyong paggawa ng mass grave kasi, of course, dalhin doon sa malaking hukay, tapos ilagay, then there is a possibility of a leakage in the body bagsor maybe in the handling. So, I think it does not sound well kung mass grave tayo. We do a mass grave like what we did during the collision of 2Go boat with Sulpicio, iyong mass grave natin, individual pa rin. The government, as we proposed, can build a niche in each cemetery, then that niche can be built like three of four days nakagawa tayo ng 300 to 400, it can suffice, if things come worst. Right now, it is true that our cemetery is full; ang liit na lang ng chance. But Cebu City right now and Cebu province are working together in building that niche that we have suggested. And it is ongoing actually right now.
USEC. IGNACIO: Sir Bong, paano po sinisiguro na ligtas din ang inyong mga frontliners, lalo halos COVID-19 deaths po ang inaasikaso nila?
MR. EBO: During the retrieval. We have this important doctrine na dapat i-specify namin is number one, during the retrieval, pagdating mismo doon sa area, dini-disinfect muna before doing anything. Then after that, dine-disinfect din iyong corpse, tapos ilalagay iyon sa body bag. Iyong body bag natin is waterproof, it does not leak. Siguro kung may leaking man, nakikita kaagad. And aside from that, we have inspectors, cleaning. We have adequate distance and protective suits. That protective suits involved the usual PPE. Sometimes our gloves is wear it double; then iyong PPE natin, sometimes double din. So that is how we protect our people and that is how we protect our community. Importante iyan eh. Because we cannot annihilate the surge of COVID-19 if one of us will not do our task.
USEC. IGNACIO: Opo. Kami po ay nagpapasalamat sa inyong panahon. Mag-iingat po kayo, Ginoong Bong Ebo ng Philippine Mortuary Association.
MR. EBO: Same to you, Usec. Rocky.
USEC. IGNACIO: Samantala, tatlong araw nang umiikot sa lalawigan ng Isabela ang ilang ahensiya ng pamahalaan at ang outreach team ni Senator Bong Go para po mamahagi ng tulong sa halos isang libong pamilya sa iba’t ibang bayan ng probinsiya. Kasabay nito ang muling paghihikayat sa ating mga kababayan na magpabakuna na laban sa COVID-19. Narito ang detalye.
[VTR]
USEC. IGNACIO: Samantala, puntahan naman natin ang mga balitang nakalap ng ating mga kasama sa Philippine Broadcasting Service. Ihahatid ni John Mogol ng PBS-Radyo Pilipinas.
[NEWS REPORTING]
USEC. IGNACIO: Maraming salamat sa iyo, John Mogol.
Ako po ay nagpapasalamat kay President Rodrigo Duterte, ganoon din po kay Senator Bong Go sa pagbati sa aking kaarawan. Happy birthday din po sa aking anak na si Rachel Ann Cura.
At dito na po nagtatapos ang ating programa sa araw na ito. Sa ngalan po ni Secretary Martin Andanar, ako po muli ang inyong lingkod, Usec. Rocky Ignacio mula sa PCOO at ito ang Public Briefing #LagingHandaPH.
###
—
SOURCE: PCOO-NIB (News and Information Bureau-Data Processing Center)
